ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

«Το κράτος έγινε μικρό για τα μεγάλα και πολύ μεγάλο για τα μικρά προβλήματα της ζωής»             

Anthony Giddens

ΠΟΛΥΣΗΜΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ

Με τον όρο κοινωνία των πολιτών εννοείται "ο αυτοτελής χώρος μεταξύ της ιδιωτικής οικονομίας και των επίσημων πολιτικών θεσμών μιας κοινωνίας, τους οποίους αναπόδραστα συμπληρώνει χωρίς να υποκαθιστά, μέσα στον οποίο διασφαλίζεται η ποιότητα και το βάθος μιας συμμετοχικής και αλληλοελεγχόμενης δημοκρατίας και καταξιώνεται ένα κοινωνικά υπεύθυνο και ατομικά ανεξάρτητο άτομο, με πλήρη συνείδηση της οικουμενικότητας των κοινών προβλημάτων, της τοπικότητας της συλλογικής μας δράσης και του φθαρτού άρα ηθικού προορισμού του καθενός μας. Ένας συνειδητός και ενεργός όχι ανά τετραετία πολίτης

Η Κοινωνία Πολιτών περιλαμβάνει το σύνολο των ποικίλων μη κυβερνητικών θεσμών και ενεργών πολιτών που αρθρώνουν λόγο για τη διαχείριση των δημόσιων ζητημάτων

Πρέπει να δούμε την κοινωνία των πολιτών (ΚΠ) στο πολιτικό κυρίως επίπεδο ως ένα χώρο μεταξύ του κράτους και των πολιτών, των κυβερνώντων και των κυβερνωμένων. Ο χώρος αυτός αποτελείται από «ενδιάμεσα στρώματα» ή οργανώσεις που και προστατεύουν τους πολίτες από τον κρατικό αυταρχισμό και, από την άλλη μεριά, προστατεύουν τις πολιτικές ηγεσίες από τις εκ των κάτω προερχόμενες λαϊκιστικές πιέσεις.

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ

Η συλλογική δράση των πολιτών προστατεύεται ιδιαιτέρως από το Σύνταγμα στο άρθρο 11, αλλά και μεμονωμένα στο άρθρο 10 που κατοχυρώνει τη συλλογική διάσταση του αναφέρεσθαι στις αρχές. Τα δικαιώματα συλλογικής δράσης των πολιτών παρέχουν την συνταγματική έδραση για την ανάπτυξη μιας "κοινωνίας των πολιτών", δηλαδή φορέων πέραν των κρατικών υποκειμένων, αλλά και πέραν των πολιτικών κομμάτων και των συνδικαλιστικών οργάνων

ΠΟΙΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΟΥΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ

-α /βαθμια αυτοδιοίκηση (με την έννοια ότι γεφυρώνει την απόσταση ανάμεσα στον απλό πολίτη και την κεντρική εξουσία. Απόδειξη ότι στην τοπική αυτοδιοίκηση συμμετέχουν και απλά όχι τόσο προβεβλημένα μέλη της τοπικής κοινωνίας) -ανεξάρτητες αρχές (πχ. συνήγορος του πολίτη, ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο)

-ινστιτούτα και σύνδεσμοι με συγκεκριμένη δράση και προσανατολισμό (πχ προστασίας καταναλωτή)

-τους λεγόμενους "παράγοντες της αγοράς εργασίας", δηλαδή τους κοινωνικούς εταίρους (πχ. συνδικαλιστικές οργανώσεις, σωματεία εργαζομένων, κλαδ ικοί φορείς) 

- ΜΚΟ (Μη Κερδοσκοπικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) σε όποιο τομέα κι αν δραστηριοποιούνται, οργανώσεις εθελοντών οι οποίες ενώνουν τους πολίτες για έναν κοινό στόχο όπως π.χ. οι οργανισμοί προστασίας του περιβάλλοντος και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι ενώσεις καταναλωτών, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις, οι οργανώσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης κ.λπ. Η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για θέματα περιβάλλοντος αποτελεί πλέον απαραίτητη προϋπόθεση για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

 

Ο ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

    Ο ενεργός πολίτης, όπως τον οραματίζονται οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών, είναι ο υπεύθυνος πολίτης, που είναι ενημερωμένος, ξέρει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, εκφράζει την άποψή του και συμμετέχει ενεργά στην κοινωνία. Ο ενεργός πολίτης είναι αυτός που είναι υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό του, ενημερώνεται για τα κοινά, προστατεύει το περιβάλλον, διεκδικεί τα δικαιώματά του στο δημόσιο χώρο, σέβεται τη διαφορετικότητα και ενεργεί. Για να είναι όμως κάποιος ενεργός πολίτης, χρειάζεται να είναι ενημερωμένος, χρειάζεται να είναι καταρτισμένος, χρειάζεται να ξέρει πού και πώς να συμμετάσχει. Περισσότερο από όλα όμως χρειάζεται να έχει ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφόρηση για τα θέματα που τον αφορούν. Πληροφόρηση η οποία διευρύνει τις επιλογές του, τον στηρίζει στη λήψη αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα, και προωθεί την ενεργό συμμετοχή του στην κοινωνία σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

 

ΠΝΕΥΜΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

«η πολιτική και η οικονομία να υπηρετούν την κοινωνία όχι το αντίθετο»

ΠΕΔΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

 

-Στον πολιτικό θεσμικό χώρο τα ισχυρά «ενδιάμεσα στρώματα», προστατεύοντας τον πολίτη από τον κρατικό δεσποτισμό, μειώνουν σημαντικά τη συγκέντρωση πολιτικής δύναμης στην κορυφή της πολιτικής ιεραρχίας, δηλαδή αποφεύγουν τον μονοπωλιακό έλεγχο των «μέσων διοίκησης και καταστολής» από μια μικρή πολιτική ελίτ. Αλλά για να έχουμε μια ισχυρή ΚΠ θα πρέπει παρόμοιοι μηχανισμοί αποκέντρωσης δύναμης να λειτουργούν και στους υπόλοιπους θεσμικούς χώρους. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει όχι μόνο τα πολιτικά αλλά και τα οικονομικά δικαιώματα να διαχέονται προς τα κάτω με την αποφυγή π.χ. μονοπωλιακών καταστάσεων, με τη συμμετοχή των εργαζομένων στις αποφάσεις μιας επιχείρησης, με την ενίσχυση του συνδικαλισμού, με την ανάπτυξη οργανώσεων προστασίας καταναλωτών κλπ.

-  Και το ίδιο ισχύει για τον κοινωνικό και πολιτισμικό θεσμικό χώρο. Η διάχυση κοινωνικών δικαιωμάτων σημαίνει π.χ, ότι τα κοινωνικά περιθωριοποιημένα άτομα δεν θα έχουν μόνο αρνητικά αλλά και «θετικά» δικαιώματα (δικαίωμα στην εργασία, στην περίθαλψη, στην ποιοτική παιδεία κλπ.). Ποικίλα δίκτυα συμμετοχικής δράσης κατά της ανεργίας και των κοινωνικών προβλημάτων, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (οργανώσεις ανθρώπων με κοινά προβλήματα που προσπαθούν να βρουν λύσεις ή ιδρύματα ομάδες που προσπαθούν να δώσουν φωνή και ευκαιρίες εκπροσώπησης σε ανθρώπους αποκλεισμένους από το δημόσιο λόγο).Αυτές οι οργανώσεις καταβάλλουν προσπάθειες να κάνουν χρήση των ευκαιριών του παγκοσμιοποιημένου κόσμου (μέσα επικοινωνίας, μεταφοράς, τεχνολογία κοκ) για να βοηθήσουν ανθρώπους που υφίστανται τις αρνητικές πλευρές των παγκοσμιοποιημένων εξελίξεων

-Τέλος, στον πολιτισμικό  χώρο : διάχυση των δικαιωμάτων προς τα κάτω σημαίνει προστασία διάφορων εθνικών, θρησκευτικών ή και άλλων μειονοτήτων από την πιθανή προσπάθεια της πλειοψηφίας να επιβάλει τις δικές της πολιτισμικές αξίες σε όλους.

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΙΣΧΥΡΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Η έννοια της ισχυρής ΚΠ σημαίνει μείωση του δεσποτισμού/αυταρχισμού και ενίσχυση της αυτονομίας όλων των μελών μιας κοινωνίας και αυτός ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την καταπολέμηση του πολιτικού κρατικού αυταρχισμού. Για να μπορέσει το άτομο να εμπεδώσει την αυτονομία του σε μια σύγχρονη, διαφοροποιημένη κοινωνία θα πρέπει να προστατευθεί όχι μόνο από τον κρατικό αλλά και από τον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό αυταρχισμό.

    Τέτοιου είδους οργανώσεις, οι οποίες κινητοποιούνται γύρω από ένα σύνολο κοινών στόχων που υπερβαίνουν την ατομική επιδίωξη αποκτούν σταδιακά μια ευρύτερη νομιμοποίηση στην κοινή γνώμη, η οποία διαπιστώνει ότι ο συνδυασμός συλλογικής δράσης και σωστής προβολής της από τα μέσα ενημέρωσης, αποτελεί ένα ισχυρό μοχλό πίεσης σε μια σειρά ζητημάτων προς τα οποία οι πλειοψηφίες και οι εξουσίες δεν είναι καθόλου φιλικές, ενώ οι αρμόδιοι κρατικοί μηχανισμοί χρειάζονται ενεργή κινητοποίηση και παρακολούθηση για να προσφέρουν με αποτελεσματικό τρόπο τις υπηρεσίες τους.

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ

·        Η ανθρώπινη ανάγκη για συλλογική δράση και η αλληλεπίδραση των πολιτών για τη σύσταση εθελοντικών ομάδων για την προστασία του περιβάλλοντος, την αλληλοβοήθεια μεταξύ πασχόντων, την προσφορά βοήθειας σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες                                                                                  

·        Η κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών σε παραδοσιακούς φορείς αντιπροσώπευσης και συλλογικής δράσης: Η αναβάθμιση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών πραγματοποιήθηκε στο ευρύτερο πλαίσιο της υποχώρησης του κράτους πρόνοιας. Συνέπεια των αλλαγών αυτών ήταν η αποδέσμευση σημαντικών τομέων κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής από τον κρατικό σχεδιασμό. Οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών καλούνται σήμερα να καλύψουν πολλές από τις μέχρι πρότινος κρατικές δραστηριότητες με αποτέλεσμα να απαιτείται ένας υψηλός βαθμός επαγγελματικής κατάρτισης, καθώς και ένας αυστηρός έλεγχος των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η θεματική διεύρυνση των δραστηριοτήτων της κοινωνίας των πολιτών και η συνακόλουθη πίεση προς την κατεύθυνση διαμόρφωσης επαγγελματικών στελεχών αποτυπώνεται ανάγλυφα στο παράδειγμα των αναπτυξιακών ΜΚΟ. Η έμφαση στις αναπτυξιακές δυνατότητες της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, καθώς και η αποδέσμευση τομέων κοινωνικής πολιτικής από τον κρατικό σχεδιασμό ευνόησαν την ενσωμάτωση και αναβάθμιση του ρόλου των αναπτυξιακών ΜΚΟ.

·        Η ύπαρξη   κοινωνικών προβλημάτων που χρονίζουν και παραμένουν ανεπίλυτα. Προβλήματα όπως: εγκαταλελειμμένα παιδιά, διαλυμένες οικογένειες, άνθρωποι αδύναμοι, μοναχικοί, περιθωριακοί (π.χ. τρίτη ηλικία),άνθρωποι με σοβαρά και δυσεπίλυτα προβλήματα υγείας ή με σημαντική οικονομική αδυναμία, που δεν τους επιτρέπουν να ανταποκριθούν σης ανάγκες, στις απαιτήσεις της ζωής. Επίσης, έκτακτες κοινωνικές ανάγκες, συνδεδεμένες με ανάλογες καταστροφές (όπως σεισμοί, πλημμύρες κ.τ,λ.)

   

ΜΠΟΡΕΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ;

      Όσο η ΚτΠ είναι ισχνή και δεν εξελίσσεται ,ελάχιστα μπορεί να επηρεάσει το σύστημα πραγμάτων, όπως έχει διαμορφωθεί μέσα στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.. Είναι ανίσχυρη σίγουρα για να αντιμετωπίσει τους γίγαντες της οικονομίας της αγοράς και τους πολιτικούς, που βασικά κατευθύνονται από τους ισχυρούς της οικονομίας, εφόσον οι ελίτ που διαχειρίζονται το οικονομικό και το πολιτικό σύστημα συγκεντρώνουν στα χέρια τους και όλη τη θεσπισμένη οικονομική και πολιτική δύναμη και μπορούν να κατευθύνουν επομένως και τις οποιεσδήποτε αντιδράσεις σε ανώδυνα (γι' αυτές) μονοπάτια. Είναι αδύνατον να λειτουργήσει το σύστημα και να επιτύχει τους απώτερους στόχους του, χωρίς την συνεχή υπονόμευση και υποβάθμ ιση του περιβάλλοντος, την γενική μόλυνση και ρύπανση των πάντων, την υπερεκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πόρων του πλανήτη, την παραγωγή και διάθεση

 

ΝΕΟΙ – ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ -ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ

     Η συμμετοχή των νέων στους εθελοντικούς οργανισμούς και στο σχεδιασμό και ανάληψη εθελοντικών πρωτοβουλιών είναι πολύτιμη αφού διαθέτουν ενθουσιασμό και τεράστια αποθέματα ενέργειας, δημιουργικές ιδέες και νέες προοπτικές ενώ παράλληλα τους δίνεται η δυνατότητα να προσφέρουν τη γνώση και τις δεξιότητές τους.

-          Μπορούν να είναι μέρος της λύσης. Έτσι αποκτάται η θετική στάση,  η οποία χτίζεται πάνω στις δυνάμεις, την ενέργεια, τον ενθουσιασμό και τη δημιουργικότητά τους.

-          Η συμμετοχή προάγει μια πιο υγιή στάση ζωής. Οι χώροι που λαμβάνουν χώρα εθελοντικές δράσεις είναι ασφαλείς και δίνουν νέα ερεθίσματα, ενώ μειώνουν την έκθεση των νέων σε κινδύνους

-          Η συμμετοχή είναι κεντρικό σημείο της θετικής ανάπτυξης της νεολαίας. Για την ομαλή μετάβαση στην ενήλικη ζωή, οι έφηβοι πρέπει να νιώσουν ικανοί και υπεύθυνοι, να νοιάζονται για τους συνανθρώπους τους, να παίρνουν θέση και να αναλαμβάνουν δράση

-          Οι επιλογές των νέων στον ελεύθερο χρόνο τους καθορίζουν τον τρόπο ζωής τους τη δεδομένη χρονική στιγμή αλλά και μελλοντικά. Η αξιοποίηση και διαχείριση του ελεύθερου χρόνου μπορεί να οδηγήσει στην επιλογή της συμμετοχής σε μια εθελοντική οργάνωση, επιλογή που έχει άμεση σχέση με την οικογένεια, το κοινωνικό περίγυρο του ατόμου καθώς και προβληματισμούς ή ανησυχίες που μπορεί να αναπτύξει το άτομο με την πάροδο του χρόνου.

ΟΙ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

Οι ΜΚΟ αποτελούν μια από τις εκφάνσεις της κοινωνίας των πολιτών και είναι «κάθε ανεξάρτητη, μη κομματική, μη κερδοσκοπική, εθελοντική οργάνωση που ανήκει στο χώρο της κοινωνίας των πολιτών ή της κοινωνικής οικονομίας, αναπτύσσει δράση με γνώμονα την επιδίωξη συναίνεσης υπέρ του δημοσίου συμφέροντος παρέχοντας υπηρεσίες πληροφόρησης, διεκδίκησης, κοινωνικής υποστήριξης και γνώσης με σαφώς κοινωφελή χαρακτήρα» . Οι εθελοντικές οργανώσεις απαιτούν το μεράκι των ανθρώπων που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν ενεργά στα κοινά για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ιδίων και των συμπολιτών τους. Είναι:

1.      Πολιτικά ανεξάρτητες και κομματικά ανένταχτες

2.      Προσφέρουν έργο κοινής ωφέλειας και λύσεις για την αντιμετώπιση μεγάλων προβλημάτων

3.      Είναι μη κερδοσκοπικές και ανεξάρτητες από οικονομικά συμφέροντα

4.      Στηρίζονται στην εθελοντική συμμετοχή ευαισθητοποιημένων πολιτών

5.      Λειτουργούν στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας

ΤΙ ΚΙΝΕΙ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΗ

-          Αλτρουισμός: πηγάζει από το αίσθημα αλληλεγγύης και της προσφοράς προς αυτούς που χρειάζονται υποστήριξη

-          Δύναμη:  πηγάζει από το από αίσθημα επιρροής και συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων

-          Συμμετοχή σε ομάδες: πηγάζει από το αίσθημα συντροφικότητας και κοινωνικότητας

-          Επίτευξη: πηγάζει από το αίσθημα προσωπικής ικανοποίησης και ολοκλήρωσης

-          Εμπειρία: πηγάζει από το αίσθημα απόκτησης γνώσης, μάθησης και προσωπικής ανάπτυξης

-          Καταξίωση: ανάγκη αναγνώρισης των δεξιοτήτων και επιτευγμάτων

-          Επαγγελματική δικτύωση: ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων, απόκτηση επαγγελματική εμπειρίας και δικτύου επαφών

-          Διασκέδαση:  ανάγκη ψυχικής ευχαρίστησης

(αξιοποιήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο "ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ" , Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Ευρωπαϊκό Έτος Εθελοντισμού 2011)