ΑΠΟ ΤΟΝ «ΠΟΛΙΤΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ
Πώς ακούγεται στα νέα ελληνικά, πώς αποδίδεται, πνευματικά και πολιτικά, η κρίσιμη λέξη «κόσμιος»; Παραθέτω περικοπή από τη Διατριβή Α΄ του Επίκτητου: "Αν αληθεύουν όσα λένε οι φιλόσοφοι για τη συγγένεια ανάμεσα στο θεό και τους ανθρώπους, τι άλλο μένει στους ανθρώπους εκτός από αυτό που έλεγε ό Σωκράτης, δηλαδή, σ' όποιον ρωτάει από πού είσαι, ποτέ μη λες ότι είσαι Αθηναίος ή Κορίνθιος, αλλά πολίτης του κόσμου; Όποιος έχει κατανοήσει τη διαχείριση του κόσμου και έχει μάθει ότι « το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο και πλατύτερο απ' όλα είναι το σύστημα που αποτελείται από τους ανθρώπους και το θεό' κι από κείνον έχουν πέσει οι σπόροι της ύπαρξής όχι στο δικό μου πατέρα μόνο ούτε στον παππού μου, άλλα σε όλα όσα γεννιούνται και όσα φυτρώνουν στη γη, και πρώτα, βέβαια, στα έλλογα, επειδή μόνο αυτά, από τη φύση τους, έχουν επικοινωνία με το θεό, καθώς βρίσκονται σε στενή σχέση μαζί του μέσω της λογικής ικανότητάς τους", γιατί να μην πει τον εαυτό του πολίτη του κόσμου;"
Πώς ακούγεται στα νέα ελληνικά, πώς αποδίδεται, πνευματικά και πολιτικά, η κρίσιμη λέξη «κόσμιος»; Παραθέτω περικοπή από τη Διατριβή Α΄ του Επίκτητου: "Αν αληθεύουν όσα λένε οι φιλόσοφοι για τη συγγένεια ανάμεσα στο θεό και τους ανθρώπους, τι άλλο μένει στους ανθρώπους εκτός από αυτό που έλεγε ό Σωκράτης, δηλαδή, σ' όποιον ρωτάει από πού είσαι, ποτέ μη λες ότι είσαι Αθηναίος ή Κορίνθιος, αλλά πολίτης του κόσμου; Όποιος έχει κατανοήσει τη διαχείριση του κόσμου και έχει μάθει ότι « το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο και πλατύτερο απ' όλα είναι το σύστημα που αποτελείται από τους ανθρώπους και το θεό' κι από κείνον έχουν πέσει οι σπόροι της ύπαρξής όχι στο δικό μου πατέρα μόνο ούτε στον παππού μου, άλλα σε όλα όσα γεννιούνται και όσα φυτρώνουν στη γη, και πρώτα, βέβαια, στα έλλογα, επειδή μόνο αυτά, από τη φύση τους, έχουν επικοινωνία με το θεό, καθώς βρίσκονται σε στενή σχέση μαζί του μέσω της λογικής ικανότητάς τους", γιατί να μην πει τον εαυτό του πολίτη του κόσμου;"
Τα ίδια πάνω-κάτω χρόνια που ο Επίκτητος, διακονώντας μια πολύτιμη πνευματική κληρονομιά που ωστόσο σπανίως σαρκωνόταν σε πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, δίδασκε τους ανθρώπους να φέρονται ως « κόσμιοι », ως κοσμοπολίτες ( βαρύτατα αδικημένη ή λέξη ετούτη από τον σύγχρονό μας «κοσμοπολιτισμό » της χλιδής και της έπαρσης, δεν διασώζει σχεδόν τίποτε από το διεθνιστικό ήθος που την ίδρυσε), ο Παύλος, στον Άρειο Πάγο, δανειζόταν ακριβώς αξίες της ελληνικής σκέψης για να πείσει τους στωικούς και επικούρειους ακροατές του. Ο Θεός «εποίησε εξ ενός αίματος πάν έθνος ανθρώπων» βεβαίωνε, κι αν δεν τον εμπόδιζε το εν τω βάθει ιουδαϊκό του φρόνημα ή οι θεολογικές του επιλογές, ίσως και να ενίσχυε το κήρυγμα του με τους στίχους ενός Σύρου, του Μελέαγρου του Γαδαρηνού, και να έλεγε λοιπόν ότι «Μία πατρίδα μοιραζόμαστε, τον κόσμο./ Το Χάος όλους μας εγέννησε».
Και ο Παύλος βέβαια, και οι στωικοί και οι επικούρειοι, αλλά κι εμείς οι μεταγενέστεροι, γνωρίζουμε ότι δεν αρκεί το θεολογικό επιχείρημα για να δημιουργηθούν παγκόσμιες πολιτείες ισότιμων μελών, γνωρίζουμε πως οι θεοί (και οι θρησκείες) χωρίζουν τους ανθρώπους, τους υποτάσσουν και δεν τους απελευθερώνουν, κι ας ευαγγελίζονται την ευδοκία, την ειρήνη, το θρίαμβο της πνευματικής ζωής. Επιπλέον γνωρίζουμε πως υπάρχουν και κατώτεροι θεοί, και παιδιά κατώτερων παιδιών, άρα δεν αρκεί να επικαλούμαστε τη συγγένεια των ανθρώπων με το θείον ως τεκμήριο της καταστατικής ισότητάς τους, της ομοιότητάς τους. Τέτοια παιδιά, όλων των ηλικιών, είναι αναγκασμένα να ζουν (να ζουν;...) έχοντας στη διάθεσή τους ένα δολάριο την ημέρα' κι είναι πολλά αυτά τα παιδιά, σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Γης: 1.200.000.000 ψυχές πού μαστίζονται από την πείνα και τη δίψα, κι από ασθένειες που για μας ηχούν εξωτικές. Όλοι μαζί επιβιώνουν δαπανώντας καθημερινά ένα ποσόν που φτάνει-δεν φτάνει τον τζίρο των φετινών ποδοσφαιρικών μετεγγραφών στην Ισπανία και την Ιταλία.
Ποιοι « κόσμιοι » λοιπόν, ποιοι « πολίτες του κόσμου » και ποια «οικουμενική συνείδηση»... Η φτώχεια, ναι, παγκοσμιοποιείται. Η καταφθορά του περιβάλλοντος ομοίως, εφόσον κάπως πρέπει να αποζημιωθούν οι υψηλοί χορηγοί των εναλλασσόμενων πλανηταρχών. Η εξάρτηση και η ανελευθερία επίσης, γιατί αλλιώς δεν είναι δυνατόν να επιβληθούν οι « νόμοι της αγοράς». Όσο για το «οικουμενικό πνεύμα», το πιο πιθανό είναι ότι ούτε στην ομάδα G8 πέφτουν σε βαθιά μελέτη για να διευκρινίσουν τι ακριβώς εννοούσε ο αφελής Επίκτητος, ούτε βέβαια στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ούτε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου κι όπου αλλού δρουν οι φημισμένοι «glοbal leaders». « Η παγκοσμιοποίηση», σημειώνει ο Ιγνάσιο Ραμονέ στο βιβλίο του "Γεωπολιτική του χάους" «ούτε αναπόφευκτα μοιραία είναι ούτε ένα " ατύχημα " της ιστορίας. Συνιστά μια μεγάλη πρόκληση, μια εν δυνάμει βαρβαρότητα που πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο, δηλαδή εν τέλει να εκπολιτιστεί. Γι΄ αυτό, λοιπόν, πολιτικά πρέπει να αντισταθούμε σε αυτή τη θολή διάλυση της ίδιας της πολιτικής μέσα στην υποταγή και την απελπισία».
Με το δικό του ήθος πολιτισμού εξοπλισμένος, θα φτάσει ως τη Γένοβα, για να διαμαρτυρηθεί κατά της παγκοσμιοποίησης, ένας προπάππος του Επίκτητου, με το δισάκι του γεμάτο ειρωνεία. Κι αν τον ρωτήσει κανείς τον Κυνικό Διογένη πούθε κρατάει η αντάρτικη σκούφια του, θα ξαναπεί ό,τι και παλιά, όταν «ερωτηθείς πόθεν είη, κοσμοπολίτης έφη».
Παντελής Μπουκάλας, ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΙΙ
Α. 1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80-100 λέξεις).
Μονάδες 25
Β. 1. Να αναπτύξετε σε μια παράφραφο 100-120 λέξεων το νόημα της παρακάτω άποψης του συγγραφέα: " Η παγκοσμιοποίηση συνιστά μια μεγάλη πρόκληση, μια εν δυνάμει βαρβαρότητα που πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο, δηλαδή εν τέλει να εκπολιτιστεί "
Μονάδες 10
Β2. α) Να βρείτε τα δομικά στοιχεία και τον τρόπο ανάπτυξης της τέταρτης παραγράφου του κειμένου
Μονάδες 4
β) Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί η σκέψη του συγγραφέα σε ολόκληρο το κείμενο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 4
Β. 3. α) Το κείμενο που σας δόθηκε είναι, κατά δήλωση του συγγραφέα, επιφυλλίδα. Ποια χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού αυτού είδους εντοπίζετε στο συγκεκριμένο κείμενο;
Μονάδες 3
β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις παρακάτω περιπτώσεις:
εποίησε εξ ενός αίματος πάν έθνος ανθρώπων» (μονάδα 1)
"Γεωπολιτική του χάους" (μονάδα 1)
(να ζουν;...) (μονάδες 2)
Μονάδες 4
Β. 4. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
κρίσιμη, έπαρσης, μαστίζονται, ευαγγελίζονται, κατώτεροι
Μονάδες 5
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
έλλογα, χλιδής, έπαρσης, ενίσχυε, εξάρτηση
Μονάδες 5
Γ.1. Από το 2001 και τους χιλιάδες οργισμένους διαδηλωτές κατά της παγκοσμιοποίησης που είχαν συρρεύσει στη Γένοβα, έχουν μεσολαβήσει πολλά γεγονότα. Ωστόσο, η κοινή γνώμη εξακολουθεί να είναι εχθρική προς τη σύγχρονη παγκοσμιοποίηση σε όλες τις εκφάνσεις της. Ποια φαινόμενα /προβλήματα συντηρούν και μεγεθύνουν αυτή την εχθρότητα απέναντι στην παγκοσμιοποίηση; Με ποια εφόδια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι εξοπλισμένη μια "περιφερειακή" χώρα, όπως η Ελλάδα , προκειμένου να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις και τους κινδύνους της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας; (ή ... Πώς οραματίζεται η γενιά των σημερινών νέων το μέλλον της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, προκειμένου αυτή να ανταποκρίνεται στις αρχές και τα ιδανικά της ; )
Το κείμενό σας, που δεν πρέπει να ξεπερνά τις 600 λέξεις, θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας
Μονάδες 40
