ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ και ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

(πηγή:http://www.pestaola.gr/sony-restraining-order-against-geohot-fail0verflow-ps3-jailbreak/)

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ Γ1

ΣΣ: Το διαγώνισμα Α΄τετραμήνου συνέπεσε με το τέλος του α΄κεφαλαίου του βιβλίου μας και ήταν μια ευκαιρία και για επανάληψη της θεωρίας


ΚΕΙΜΕΝΟ
ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Ανάμεσα στον πολιτισμό και στην Τεχνική υπάρχει μια τριμερής αντίφαση την οποία πρέπει να έχουμε υπόψη μας, αν θέλουμε να προσεγγίσουμε σωστά το πρόβλημα.
Ο τεχνικός κόσμος είναι ο κόσμος των υλικών πραγμάτων αποτελείται από υλικά πράγματα και έχει σχέση μ' αυτά. Η Τεχνική εγγυάται στον άνθρωπο μόνο την υλική ευτυχία που μπορούν να του εξασφαλίσουν τα υλικά αντικείμενα. Αλλά, η τεχνική κοινωνία δεν είναι μια αληθινά ανθρωπιστική κοινωνία, αφού βάζει σε πρώτη μοίρα τα υλικά πράγματα κι όχι τον άνθρωπο. Μπορεί μόνο να δράσει πάνω στον άνθρωπο, μειώνοντάς τον και βάζοντάς τον στο δρόμο του ποσοτικού. Η ριζική αντίφαση υπάρχει ανάμεσα στην τεχνική τελειότητα και την ανθρώπινη ανάπτυξη, επειδή η τελειότητα αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ποσοτικής ανάπτυξης και κατ' ανάγκη στρέφεται αποκλειστικά προς ό,τι είναι μετρήσιμο. Αντίθετα, η ανθρώπινη τελειότητα ανήκει στο χώρο του ποιοτικού και στρέφεται προς ό,τι δεν είναι μετρήσιμο. Στην εποχή μας, η τεχνική ανάπτυξη μονοπωλεί όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις, τα πάθη, τις διάνοιες και τις αρετές με τέτοιο τρόπο, που είναι πρακτικά αδύνατο να αναζητήσουμε και να βρούμε κάπου οποιαδήποτε καθαρά ανθρώπινη τελειότητα. Κι αν αυτή η αναζήτηση είναι αδύνατη, τότε δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός με την καθαυτό σημασία του όρου.
Η τεχνική ανάπτυξη οδηγεί σε μια αύξηση της δύναμης. Δηλαδή, δημιουργούνται τεχνικά μέσα ασύγκριτα πιο αποτελεσματικά απ' ό,τι είχε επινοηθεί μέχρι σήμερα. Η Τεχνική είναι δύναμη που έχει ως αντικείμενο της μόνο τη δύναμη, με την ευρύτερη σημασία της λέξης. Η δυνατότητα δράσης γίνεται απεριόριστη και απόλυτη. Για παράδειγμα, έχουμε για πρώτη φορά τη δυνατότητα να εξαλείψουμε όλη τη ζωή πάνω στη γη, επειδή διαθέτουμε τα μέσα που μπορούν να πετύχουν κάτι τέτοιο. Σ' όλους τους τομείς δράσης έχουμε να κάνουμε με τέτοιες απόλυτες δυνατότητες. Έτσι, π.χ., οι κυβερνητικές τεχνικές, που αναμειγνύουν οργανωτικές, ψυχολογικές και αστυνομικές τεχνικές, τείνουν να δώσουν στις κυβερνήσεις απόλυτη δύναμη. Κι εδώ θα πρέπει να επισημάνω έναν μεγάλο νόμο που πιστεύω ότι είναι βασικός για την κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε: όταν η δύναμη γίνεται απόλυτη, οι αξίες χάνονται. Η δύναμη, όσο μεγαλώνει καταργεί τα σύνορα ανάμεσα στο καλό και στο κακό, ανάμεσα στο δίκαιο και στο άδικο. Είμαστε αρκετά εξοικειωμένοι μ' αυτό το φαινόμενο στις ολοκληρωτικές κοινωνίες. (...)
Η τρίτη και τελευταία αντίφαση είναι ότι η Τεχνική δεν μπορεί ποτέ να γεννήσει την ελευθερία. Φυσικά, η Τεχνική απελευθερώνει την ανθρωπότητα από ένα ολόκληρο σύνολο παλιών περιορισμών. Είναι προφανές, παραδείγματος χάρη, ότι απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα όρια που του έχουν επιβάλει ο χρόνος και ο χώρος" ότι ο άνθρωπος έχει, χάρη σ' αυτήν, απελευθερωθεί (ή τουλάχιστον τείνει να απελευθερωθεί) από την πείνα, το υπερβολικό κρύο και την ζέστη, από τους ρυθμούς των εποχών και από το σκοτάδι της νύκτας• ότι η ανθρώπινη φυλή έχει απελευθερωθεί από ορισμένους κοινωνικούς περιορισμούς μέσω της συναλλαγής της με το σύμπαν και από τους διανοητικούς της περιορισμούς μέσω της συσσώρευσης των πληροφοριών. Αλλά σημαίνει αυτό ότι ο άνθρωπος είναι πραγματικά ελεύθερος; Άλλοι περιορισμοί, εξίσου καταπιεστικοί και αυστηροί με τους παραδο¬σιακούς, έχουν επιβληθεί μέσω της Τεχνικής στο ανθρώπινο ον της σημερινής τεχνολογικής κοινωνίας. Νέα όρια και τεχνικές πιέσεις έχουν πάρει τη θέση των παλιών, φυσικών περιορισμών, και σίγουρα δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι ο άνθρωπος έχει κερδίσει πολλά Όσο περισσότερο αυξάνονται στην κοινωνία οι τεχνικές δράσεις, τόσο περισσότερο μειώνεται η ανθρώπινη πρωτοβουλία και αυτονομία. Όσο περισσότερο είναι αναγκασμένο το ανθρώπινο ον να ζει σ' έναν κόσμο διαρκώς αυξανόμενων απαιτήσεων, τόσο περισσότερο χάνει κάθε δυνατότητα ελεύθερης επιλογής και ατομικότητας στη δράση.
Έχουμε τη γνώμη ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση σ' αυτό το πρόβλημα, σε αντίθεση με ό,τι γράφουν όσοι συγγραφείς ασχολήθηκαν μ' αυτό. Όλοι κάνουν έναν απαράδεκτο συλλογισμό: απορρίπτουν την Τεχνική και θέλουν να επιστρέψουμε σε μια προ-τεχνική κοινωνία. Σίγουρα μπορεί κανείς να λυπηθεί που χάθηκε κάποια αξία ή κάποια κοινωνική ή ηθική μορφή του παρελθόντος" αλλά, όταν κάποιος ασχολείται με το πρόβλημα της τεχνικής κοινωνίας, δεν μπορεί να υποστηρίζει στα σοβαρά ότι είναι δυνατόν να ξαναζωντανέψει το παρελθόν. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι στο παρελθόν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, ότι το ανθρώπινο ον αντιμετώπιζε άλλους κινδύνους, λάθη, δυσκολίες και πειρασμούς. Καθήκον μας είναι να ασχολούμαστε με τους κινδύνους, τα λάθη, τις δυσκολίες και τους πειρασμούς που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος στον σύγχρονο κόσμο. Κάθε λύπη για το παρελθόν είναι μάταιη" κάθε επιθυμία να επιστρέψουμε σ' ένα προγενέστερο κοινωνικό στάδιο δεν είναι ρεαλιστική. Δεν υπάρχει πιθανότητα να γυρίσουμε πίσω, να διαγράψουμε ή και να σταματήσουμε την τεχνική πρόοδο. Ό,τι έγινε έγινε. Καθήκον μας είναι να βρούμε τη θέση μας στην τωρινή κατάσταση μας και σε καμιά άλλη. Η νοσταλγία δεν έχει επιβιωτική αξία στον σύγχρονο κόσμο και δεν είναι παρά μια πτήση στη χώρα των ονείρων. Ζακ Ελούλ, Η φωτιά του Προμηθέα, εκδ. Νησίδες

Α. Να παρουσιάσετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου στην τάξη σας (100 – 120 λέξεις)
(25 μονάδες)

Β 1. Να δοθεί από ένα συνώνυμο για κάθε μία υπογραμμισμένη λέξη
(10 μονάδες )

2. Σε μια παράγραφο 80 – 90 λέξεων να αποδείξετε ότι "η τεχνολογία είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου όχι όμως και επαρκής".
(11 μονάδες)

3. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί σε όλο το κείμενο ο συγγραφέας;
(4 μονάδες)

4. Να βρεθούν η δομή και ο τρόπος /-οι ανάπτυξης της 2ης παραγράφου
( 6 μονάδες)

5. Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας

(4 μονάδες)

Γ. Έκθεση – παραγωγή λόγου
Με αφορμή το κείμενο που διαβάσατε αποφασίζετε να συζητήσετε στην τάξη σας για τις επιδράσεις της μηχανής στην ανθρώπινη ζωή. Εσείς παρεμβαίνετε στη συζήτηση προκειμένου να επισημάνετε τους τρόπους με τους οποίους οι μηχανές και γενικότερα οι τεχνολογικές κατακτήσεις περιστέλλουν την ελευθερία του σύγχρονου ανθρώπου και να προτείνετε τρόπους προστασίας του ανθρώπου απέναντι στον κίνδυνο του εξανδραποδισμού (500 – 600 λέξεις) (40 μονάδες)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Σχεδιαγραμματική πύκνωση κειμένου
Κεντρική ιδέα / νοηματικός άξονας του κειμένου: οι αντιθέσεις του τεχνοκρατικού πολιτισμού
• Η τεχνική ανάπτυξη βασίζεται στα υλικά αγαθά και σε ποσοτικά δεδομένα, κάτι που αντιτίθεται στην ανθρώπινη οντότητα που είναι ποιοτική και μη μετρήσιμη έννοια.
• Μέσω της τεχνικής ανάπτυξης αυξάνεται η δύναμη του ανθρώπου για απεριόριστη δράση εξαλείφοντας , όμως, τις αξίες και ισοπεδώνοντας τη διάκριση καλού – κακού (όπως συμβαίνει στον ολοκληρωτισμό)
• Αν και η τεχνική μάς ελευθέρωσε από προγενέστερους περιορισμούς – πχ. του χώρου, του χρόνου, της πείνας, της αμάθειας – ωστόσο, δε μας απάλλαξε από νέους καταναγκασμούς. Στην τεχνολογική κοινωνία περιορίζεται η ανθρώπινη δράση και η ελεύθερη επιλογή
• Συμπέρασμα: δεν υπάρχει λύση για το πρόβλημα, δεν είναι , όμως, ορθό να αποκηρύσσεται η τεχνολογία και να προτείνεται η ανόητη αναβίωση του παρελθόντος. Ο άνθρωπος οφείλει να αντιμετωπίσει τους κινδύνους και τις προκλήσεις του παρόντος
Β1.
1. Εγγυάται : εξασφαλίζει
2. Μειώνοντάς: υποβαθμίζοντας
3. Αντίφαση: αντινομία
4. Απεριόριστη: απέραντη
5. Καταργεί: εξαλείφει
6. Ολοκληρωτικές: απολυταρχικές
7. Απελευθερωθεί: αποδεσμευτεί
8. Αυτονομία: ανεξαρτησία
9. Απορρίπτουν: απαρνιούνται
10. Σταματήσουμε: ανακόψουμε

Β2. Ακολουθούν κάποιες απαντήσεις που έγραψαν στην τάξη δύο μαθητές από το Γ1, καθώς ανταποκρίνονται σ΄ένα μεγάλο βαθμό στις απαιτήσεις της άσκησης. Σημειωτέον ότι με αυτή την παρατήρηση οι μαθητές ελέγχονται ταυτόχρονα στις δεξιότητες ανάπτυξης παραγράφου και κατανόησης της θεωρίας περί «επαρκούς και αναγκαίας αιτίας»

« Οι σημερινές εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας έχουν επιφέρει ριζικές αλλαγές στην καθημερινότητα του ανθρώπου. Μέσω των ποικίλων τεχνολογικών επιτευγμάτων έχει διευκολυνθεί η επικοινωνία, η μετακίνηση – ίσως να μην είναι υπερβολή ο ισχυρισμός για εκμηδένιση των αποστάσεων- έχει περιοριστεί η θνησιμότητα καθώς οι ανίατες ασθένειες του παρελθόντος θεωρούνται πλέον ιάσιμες. Παράλληλα, όμως, προβάλλουν το οικολογικό πρόβλημα, ως απόρροια της αλόγιστης εκμετάλλευσης της φύσης και της υπερανάπτυξης της βιομηχανίας, ο περιορισμός της ατομικής ελευθερίας, η αναζωπύρωση των κάθε λογής διακρίσεων. Συνεπώς η τεχνολογία είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής όχι όμως και επαρκής.»
(Άννα Γράδου)
Μια άλλη ματιά…
«Μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης, η ανθρωπότητα επέλυσε πληθώρα δύσκολων και σημαντικών προβλημάτων. Ο τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου έχει βελτιωθεί αισθητά και προβλήματα του παρελθόντος, όπως οι επιδημίες, η πείνα και η έκθεση στις θεομηνίες αποτελούν μακρινή ανάμνηση για πληθώρα ανθρώπων. Η ανάπτυξη , όμως, της τεχνολογίας δεν αποτελεί πανάκεια για την αντιμετώπιση παντός τύπου προβλημάτων. Η αλλοτρίωση του ανθρώπου, η μαζοποίηση του ατόμου, η υλιστική νοοτροπία αποτελούν χαρακτηριστικά προβλήματα που η τεχνολογία αδυνατεί να επιλύσει και κάποιες φορές τα επιτείνει αισθητά. Επομένως, η τεχνολογία είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου, όχι όμως και επαρκής.»
(Ναπολέων Βλαστάρης)

Β3. Επαγωγική συλλογιστική πορεία

Β4. Τρόποι ανάπτυξης :
• Ορισμός
• Αίτιο – αποτέλεσμα
• Σύγκριση – αντίθεση

Β5.
• η ανθρώπινη φυλή έχει απελευθερωθεί από ορισμένους κοινωνικούς περιορισμούς μέσω της συναλλαγής της με το σύμπαν
• Η νοσταλγία δεν έχει επιβιωτική αξία στον σύγχρονο κόσμο και δεν είναι παρά μια πτήση στη χώρα των ονείρων.

Γ. Έκθεση
Από τις απαντήσεις των μαθητών επιλέγουμε τα εξής αποσπάσματα:

Για τον πρόλογο
«Αγαπητοί συμμαθητές,
Καταρχάς ευχαριστώ θερμά τον καθηγητή μας που μου έδωσε την ευκαιρία να αναπτύξω τις απόψεις μου εντός τάξης και με θέμα την επίδραση της μηχανής στην ανθρώπινη ζωή και ευχαριστώ κι εσάς που θα τις ακούσετε, καθώς ευελπιστώ να αποτελέσουν έναυσμα για ώριμη συζήτηση και κριτική.»
(Ναπολέων Βλαστάρης)

Για την ανάπτυξη του κυρίως θέματος παίρνουμε ιδέες από τα παρακάτω αποσπάσματα:

«…Οι μηχανές, οι τεχνολογικές κατακτήσεις έγιναν το χρυσό κλουβί του ανθρώπου. Τα αυτοκίνητα ή τα κινητά τηλέφωνα είναι μηχανές που ενώ έχουν ως αρχικό σκοπό να κάνουν τον άνθρωπο πιο ελεύθερο, πλέον επιφέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα, αφού αρκετοί δυσκολεύονται να μετακινηθούν χωρίς αυτοκίνητο ή να επικοινωνήσουν με κάποιον χωρίς το κινητό τους τηλέφωνο. Παρόμοια περίπτωση είναι η τηλεόραση που σκοπός της ήταν η ψυχαγωγία και η ενημέρωση, όμως επέφερε την απομόνωση των ανθρώπων , τη σήψη των ιδεών, τη διαστρέβλωση της αλήθειας. Γενικά, οι μηχανές παρεκκλίνουν από την αρχική τους αποστολή, όμως δεν ευθύνονται αυτές αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι……Η μόνη λύση λοιπόν είναι ο ίδιος ο άνθρωπος να θέσει ένα μέτρο στη χρήση της τεχνολογίας. Να απεξαρτηθεί από τον εθισμό του σε όλα αυτά τα δήθεν απαραίτητα τεχνολογικά μέσα και δε λέω να απαρνηθεί ολότελα την τεχνολογίας αλλά να μπορεί να ελέγχει αυτός τα μηχανήματα και όχι τα μηχανήματα τη ζωή του….»
(Σοφία Ανδρούλη)

« Οι ανθρώπινες μηχανές μηχανοποιούν και κατακερματίζουν το χαρακτήρα της εργασίας. Ο άνθρωπος αποξενώνεται από τα δημιουργήματά του , αφού τυποποιείται ο τρόπος που εργάζεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αδιαφορία του για την πνευματική του καλλιέργεια, την πλήξη, την ανία που τον καθιστούν πνευματικά μονομερή, εξαρτημένο περιορίζοντας την ελευθερία του.»
(Εμμανουέλα Βαρκά)

« Η υποδούλωση του ανθρώπου οφείλεται στην έλλειψη αληθινής παιδείας. Είναι φανερό πως θεμέλιο για την οικοδόμηση μιας ισορροπημένης και κριτικά σκεπτόμενης προσωπικότητας είναι η ανθρωπιστική παιδεία. Ο άνθρωπος πρέπει να λαμβάνει τα κατάλληλα ερεθίσματα και μηνύματα από τον περιβάλλοντα χώρο του καθώς και να μπορεί να τα επεξεργάζεται, έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται πού υπάρχει ο κίνδυνος να υποδουλωθεί σε κάτι που ο ίδιος δημιούργησε.»
(Χριστιάνα Γιάννη)
«Αρχικά αναγκαία είναι η μεταβολή της δομής του κοινωνικού συστήματος, ώστε να συνδεθεί η τεχνολογική ανάπτυξη με ποιοτικές παραμέτρους και στο επίκεντρο να βρεθούν ο άνθρωπος και η ευτυχία του.»
(Χαρά Βασιλειάδη)
«Εξίσου σημαντική είναι η ευθύνη του επιστήμονα που θα οδηγήσει τον άνθρωπο μακριά από τον κίνδυνο της υποδούλωσης. Νομίζω πως συμφωνείτε μαζί ότι ο επιστήμονας ως πνευματικός άνθρωπος οφείλει να ενημερώνει το ευρύ κοινό για τα επιτεύγματα της τεχνολογίας , προκειμένου να τα χρησιμοποιεί ο άνθρωπος σωστά.»
(Ιφιγένεια Βίτσα)