ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ -ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Οι «άχρηστοι» διανοούμενοι

1      Πού πήγαν οι διανοούμενοι; Αναρωτήθηκαν αρθρογράφοι της εφημερίδας μας τις προηγούμενες ημέρες, εκφράζοντας μάλλον την γενικότερη ανησυχία για την απουσία ενός στοχαστικού λόγου κριτικής αλλά και για όσα συμβαίνουν στη χώρα  μας τον τελευταίο καιρό.  Η ερώτηση τους είναι βεβαίως ρητορική. Οι διανοούμενοι   υπάρχουν,   εκφράζονται,   γράφουν   άρθρα   σε   εφημερίδες,   σε περιοδικά, κάνουν διαλέξεις, παρεμβάσεις σε ημερίδες και συνέδρια, γράφουν και εκδίδουν βιβλία. Η ερώτηση που πρέπει να τεθεί λοιπόν είναι όχι πού  πήγαν οι διανοούμενοι αλλά γιατί  δεν   ακούγονται.   Δηλαδή   το   θέμα   είναι  γιατί  οι διανοούμενοι έχουν πάψει πια να έχουν οργανική θέση και οργανικό ρόλο στην κοινωνία μας, να είναι δημόσιοι διανοούμενοι. Και λέγοντας οργανικό ρόλο δεν εννοώ να κινητοποιούν τις μάζες ή να προκαλούν κοινωνικές κινήσεις, αλλά να μπορούν να καθορίζουν, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, τους όρους και  τα θέματα του δημόσιου διαλόγου.

2          Αν δεν με απατά η μνήμη μου, πρέπει να πάμε πολλά χρόνια πίσω για να βρούμε παρεμβάσεις διανοουμένων  με  κοινωνικό αποτύπωμα και κοινωνικό αντίκτυπο. Δεν θα πάω βέβαια τόσο πίσω, στη δικτατορία των συνταγματαρχών, για παράδειγμα, και στην καταλυτική παρέμβαση του Γιώργου Σεφέρη, με εκείνη την τόσο ηχηρή φράση ότι ξαναγυρίζει στη σιωπή του. Θα πάω στη διαμαρτυρία διανοουμένων,  για τον εκφυλισμό του δημόσιου βίου στη  δεκαετία  του΄80, με επικεφαλής έναν άλλον νομπελίστα ποιητή, τον Οδυσσέα Ελύτη. Από τότε ο οργανικός ρόλος των διανοουμένων αρχίζει να φθίνει, μέχρι ολικής εκλείψεως όσον αφορά τη θέση τους στον δημόσιο διάλογο.

3            Πνευματικός άνθρωπος, που πιστεύει πως είναι "επαρκής καθ' εαυτόν», είναι εγωιστής και άγονος ομφαλοσκόπος. Ο αληθινός πνευματικός άνθρωπος όχι μόνο στοχάζεται για τον εαυτό του και τους άλλους, μα και κάτι περισσότερο: δρα για τους άλλους. Όσο σοφός, όσο «ευλογημένος» κι αν είναι, άμα παραμένει αδρανής, καταντά άχρηστος

4 . Και το χρέος αυτό του πνευματικού ανθρώπου γίνεται πολλαπλάσιο σε ώρες κρίσης - κρίσης ιδεών, αρχών,  θεσμών,  δικαιωμάτων. Τότε, προπάντων, έχει καθήκον ο πνευματικός άνθρωπος να δράσει, να μιλήσει, ν' αγωνιστεί, για να υπερασπίσει τις ελευθερίες  τις δικές του και της κοινωνίας, για να φωτίσει τους αφώτιστους  να   νικήσει  τους   νωθρούς,   να   ξεσκεπάσει  τους   καπήλους,   να καταγγείλει τους επιτήδειους. Τότε, όταν, απειλείται  η  ελεύθερη σκέψη, ο ελεύθερος λόγος, δηλαδή, η ίδια η υπόσταση του πνευματικού και κάθε ανθρώπου, θα δείξει ο πνευματικός άνθρωπος αν «τηρεί» πραγματικά την «πίστη» που επαγγέλλεται. Σωπαίνοντας από αυταρέσκεια, δειλία ή καιροσκοπία, όχι μόνο προδίδει αλλά και προδίνεται. «Αδικεί πολλάκις, ου μόνον ο ποιών τι, αλλά και ο μη ποιών» λέει ο Μάρκος Αυρήλιος. Και ο πνευματικός άνθρωπος που σωπαίνει στις κρίσιμες ώρες, αδικεί όχι μόνο τους άλλους μα, σε τελευταία ανάλυση, και τον ίδιο του τον εαυτό. Γιατί, κλείνοντας τα μάτια του στο εξανδραποδισμό των γύρω του, θα τ' ανοίξει μια μέρα και θα δει πως έχει γίνει ανδράποδο και ο ίδιος

5     Σε τέτοιες ώρες κρίσης δείχνει ο πνευματικός άνθρωπος αν είναι οδηγός ή οδηγούμενος, «όρθιος ή ορθούμενος», αν στέκεται όρθιος μόνος του ή τον στήνουν όρθιο οι άλλοι. Αλλά πνευματικός άνθρωπος που δέχεται το ρόλο του ουραγού της αγέλης, που παραδέχεται να «πειθαρχεί» σε κατάσταση ανδρείκελου  που απαρνιέται το σπουδαιότερο κι ευγενικότερο μέρος της αποστολής του, παύει να είναι πνευματικός ηγέτης      

                                                                                             (διασκευασμένο κείμενο)

 

                Α.  Να παρουσιάσετε στην τάξη σας το περιεχόμενο του άρθρου αυτού με μια περίληψη 100 – 120 λέξεων.                                           

        25 μ.

Β.1   «Σωπαίνοντας   από   αυταρέσκεια,   δειλία   ή   καιροσκοπία, ο πνευματικός άνθρωπος όχι μόνο προδίνει αλλά και προδίνεται»

Να σχολιάσετε το περιεχόμενο της παραπάνω φράσης σε 70-90 λέξεις                                                                                                                                 1Ομ.

 

Β2. α) Να βρείτε από μια συνώνυμη για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις: εξανδραποδισμό, εκφυλισμό, καταγγείλει, αντίκτυπο, αυταρέσκεια

     

      β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ουραγού, υπερασπίσει, απειλείται, εγωιστής, φθίνει

  10μ.

 

  Β. 3. α)  Να βρείτε αν το κείμενο που σας δόθηκε είναι επιφυλλίδα ή άρθρο και να τεκμηριώσετε την απάντηση σας.                                                                                         3 μ.  

                                      

    β)  Να βρείτε τους τρόπους πειθούς στην 4η παράγραφο                                   3 μ.

 

   γ)"άχρηστοι",  «επαρκής καθ' εαυτόν", "Αδικεί πολλάκις ου μόνον ο ποιών τι, αλλά και ο μη ποιών"                                                                                             3  μ.   

                                                                                                   

 Να δικαιολογήσετε τη χρήση εισαγωγικών σε κάθε μια από τις παραπάνω περιπτώσεις                                

= Μονάδες 9

Β4 .   ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

  - Η συλλογική δράση και σκέψη χαρακτηρίζουν τον αληθινό πνευματικό άνθρωπο

  -     ............................................................................................................

 Γι΄ αυτό, λοιπόν, σήμερα απουσιάζει από την κοινωνία ο αληθινός πνευματικός άνθρωπος

 

 Στον παραπάνω συλλογισμό να :

α) συμπληρώσετε τη δεύτερη προκείμενη

β) προσδιορίσετε το είδος της συλλογιστικής πορείας

γ) αξιολογήσετε ως προς την εγκυρότητα, αλήθεια, ορθότητα                           

6 μ.

 

Γ.  Με διαπιστωμένη την ηχηρή απουσία των πνευματικών ανθρώπων  από τα δημόσια πράγματα του τόπου, σε ένα άρθρο για την εφημερίδα του Δήμου σας εκθέτετε τις απόψεις σας για τους λόγους που καθιστούν σήμερα αναγκαίες όσο ποτέ άλλοτε την παρουσία και συμμετοχή τους στα κοινά. Επίσης, επιχειρείτε να προσδιορίσετε  τις μορφές  δράσης/παρέμβασης τους στα σύγχρονα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα                                                                      40  μ