ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ

Θέμα: Η σχολική βία παρατηρείται ότι συνεχώς αυξάνεται στις μέρες μας. Συμμετέχετε ως εκπρόσωπος του σχολείου σε μια ημερίδα όπου καλείστε να αναφερθείτε στις μορφές της σχολικής βίας, στα αίτια που την προκαλούν αλλά και στους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης

Κυρίες και κύριοι
Στο πλαίσιο της ημερίδας αυτής θα ήθελα να καταθέσω τις απόψεις μου για το φαινόμενο της βίας που τείνει να αποτελέσει μάστιγα της σύγχρονης σχολικής κοινότητας. Αναντίρρητα η σχολική βία αποτελεί αντανάκλαση της παθογένειας που κατατρύχει τις σύγχρονες κοινωνίες και μέσα απ΄ αυτήν την οπτική γωνία σκοπεύω να προσεγγίσω το φαινόμενο
Εκδηλώσεις βίας στη σχολική κοινότητα, εκφρασμένες με διάφορες μορφές, έχουν παρατηρηθεί από πολύ παλιά. Δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Κάθε μορφή βίας έχει κατά καιρούς παρουσιαστεί : λεκτική, σωματική, ψυχολογική-συναισθηματική, σεξουαλική, λογής βανδαλισμοί. Αρκετά συχνά η έκφραση της βίας έχει στόχο τις σχολικές εγκαταστάσεις, τη σχολική περιουσία και τον περιβάλλοντα χώρο. Η σχολική βία περιλαμβάνει σε ακραίες περιπτώσεις και εγκληματικές ενέργειες. Ωστόσο τις περισσότερες φορές η σχολική βία εκδηλώνεται ως χρήση της φυσικής δύναμης ή της απειλής εναντίον ενός μεμονωμένου ατόμου ή κατά μιας ομάδας που μπορεί να οδηγήσει στον τραυματισμό ή στη γένεση ψυχολογικών διαταραχών στο θύμα της επίθεσης. Ο εκφοβισμός συνήθως ενός μικρότερου και ασθενέστερου μαθητή μπορεί να αναφέρεται σε σωματική βία -σπρωξίματα, κλωτσιές- ακόμα σε συναισθηματική ή λεκτική επίθεση -κοροϊδία, βρισιές, σαρκασμό, χειρονομίες, συκοφαντίες, γελοιοποίηση, απειλές, προσβλητικά μηνύματα, λεκτική παρενόχληση) και στη σύγχρονη εποχή ηλεκτρονικό εκφοβισμό (κακόβουλα sms, κλήσεις, e-mail, με απειλητικό περιεχόμενο- εκβιασμός και γελοιοποίηση με δημοσίευση φωτογραφιών που θίγουν το θύμα).
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η σχολική βία έχει πολλές μορφές και ύπουλα δηλητηριάζει τη ζωή / λειτουργία της σχολικής κοινότητας. Είναι ανάγκη να αναδείξουμε τους παράγοντες που ευνοούν την εκδήλωση του νοσηρού αυτού φαινομένου και να συμβάλουμε στην αποτελεσματική αντιμετώπισή του. Πρέπει να διαπιστώσουμε κατ΄ αρχάς ότι θύτες και θύματα προέρχονται από κάθε κοινωνική ομάδα της σχολικής κοινότητας περιλαμβάνοντας άτομα από κάθε κοινωνικό στρώμα.
Στους γενεσιουργούς παράγοντες περιλαμβάνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των μαθητών που εκδηλώνουν την επιθετική αυτή συμπεριφορά: η ελλιπής καλλιέργεια, οι βίαιες συμπεριφορές που καλλιεργούνται στο οικογενειακό περιβάλλον, η ανωριμότητα, η ανεπαρκής ή και προβληματική κοινωνικοποίηση. Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση επιζητούν στη βία την επιβεβαίωση αλλά και ένα τρόπο να τραβήξουν την προσοχή αδιάφορων ενηλίκων. Έχει διαπιστωθεί ότι η ανεπαρκής γονική υποστήριξη και επιρροή, οι άδικες τιμωρίες και η κακοποίηση των παιδιών διαμορφώνουν βίαιες προσωπικότητες.
Συχνά ωστόσο, το σχολείο υποθάλπει τη βία γιατί μέσα σε αυτό το περιβάλλον διογκώνονται οι κάθε λογής ανισότητες και αντιθέσεις. Άλλωστε, το σχολείο ως μικρογραφία της κοινωνίας, καθρεφτίζει τα κρούσματα βίας και ανομίας που κυριαρχούν στην κοινωνία των ενηλίκων. Επίσης ο χώρος του σχολείου συμβολίζει στις συνειδήσεις των περισσότερων μαθητών την κρατική εξουσία οπότε ξεσπούν στη σχολική περιουσία όλη την εφηβική οργή. Στο σημερινό απρόσωπο σχολείο μέσα σε αχανείς κτιριακές μονάδες , εκλείπει η εποπτεία, καλλιεργούνται αδιάφορες –τυπικές σχέσεις, κυριαρχούν η ανωνυμία και η μαζικότητα. Επίσης, ο τεχνοκρατικός προσανατολισμός της σύγχρονης εκπαίδευσης καλλιεργεί ανταγωνιστικές σχέσεις, τη βαθμοθηρία, το ωφελιμιστικό –ατομιστικό πνεύμα και από την άλλη αποδυναμώνει τη συλλογική δράση, την υγιή κοινωνικοποίηση. Η φτώχεια, οι φυλετικές – πολιτισμικές διαφορές, ο κοινωνικός αποκλεισμός καλλιεργούν ανταγωνιστικές τάσεις στο εσωτερικό της σχολικής κοινότητας. Το σχολείο εκλαμβάνεται από τους μαθητές ως κατεξοχήν χώρος καταπίεσης και καταναγκασμού που υποδαυλίζει αισθήματα μίσους και οργής των εφήβων οι οποίοι αναζητούν στη βία μία δίοδο εκτονωτικής διαφυγής. Τότε στοχοποιούνται τα εύκολα θύματα, κακοποιούνται αδύναμοι ή προβληματικοί μαθητές, βγαίνουν στην επιφάνεια ρατσιστικά πάθη και κορυφώνονται οι φυλετικές αντιπαραθέσεις και συμπλοκές. Άλλοτε ο υποβαθμισμένος , ακαλαίσθητος και παραμελημένος χώρος του σχολείου απωθεί τους μαθητές, γεννά αρνητικά συναισθήματα, γίνεται πεδίο σύστασης συμμοριών και δράσης ανήλικων παραβατών του νόμου.
Ιδιαίτερα επιρρεπείς στην άσκηση ενδοσχολικής βίας είναι εκείνοι οι μαθητές που δεν κατάφεραν να ενταχθούν /ενσωματωθούν στη σχολική κοινότητα, μαθητές που βίωσαν τη σχολική αποτυχία οπότε δεν μπόρεσαν να συμβαδίσουν με την υπόλοιπη σχολική κοινότητα ή απομονώθηκαν και περιθωριοποιήθηκαν από τους συμμαθητές . Έτσι γίνονται βίαιοι, εκδικητικοί, αναζητούν το θύμα πάνω στο οποίο θα εκτονώσουν όλο το μένος τους προκειμένου οι ίδιοι να νιώσουν έστω και πρόσκαιρα αίσθημα ανωτερότητας και υπεροχής.
Πολλά θα μπορούσαμε να πούμε για τα αίτια του φαινομένου, όμως πιστεύω ότι αξίζει να εστιάσουμε σε λύσεις και προτάσεις που θα δώσουν διέξοδο στο πρόβλημα. . Η σχολική βία συσχετίζεται άμεσα με την εγκληματικότητα στην ευρύτερη κοινωνία και είναι δείκτης της ανοχής της. Για το λόγο αυτό, η εξάλειψή της συνδέεται με την προστασία των θεσμών και των αξιών του κοινωνικού πλαισίου. Μέχρι πρόσφατα, τα διάφορα περιστατικά βίας αντιμετωπίζονταν ως μεμονωμένα γεγονότα. Δεν είχαν ληφθεί σαφή μέτρα πρόληψης. Ανάλογα με τη σοβαρότητα επιβάλλονταν διάφορες κυρώσεις είτε από το σχολείο, είτε και από τους ιδιώτες – θύματα και ορισμένες φορές από τη δικαιοσύνη. Η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν πρέπει να εξαντλείται σε κατασταλτικά μέτρα αλλά να έχει ως άξονα την πρόληψη. Η εξυγίανση είναι ανάγκη να ξεκινήσει από την κοινωνία. Άλλωστε για μας τους νέους ισχύει ότι «εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω». Κι επειδή η αποκατάσταση της κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης ακούγεται ουτοπική θα τολμήσω να προτείνω μέτρα που αφορούν το ίδιο το σχολείο. Για παράδειγμα το σχολείο πρέπει να γίνει μια προστατευτική φωλιά που θα αγκαλιάζει όλους τους μαθητές, θα αμβλύνει τις όποιες ανισότητες και θα δίνει σε όλους τους μαθητές τις ίδιες ευκαιρίες ανεξαιρέτως. Στοιχεία, όπως η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μέσω της επιβράβευσης και της αναγνώρισης, η συνεργασία και η παρώθηση ενισχύουν την απόκτηση νέων δεξιοτήτων και διδάσκουν στους μαθητές την ορθή διεκδίκηση των επιδιώξεών τους. Η συμμετοχή και η ενεργός δράση των μαθητών σε κοινωνικά επιθυμητές δραστηριότητες, εκτονώνει την ενέργεια και παράλληλα τους εξοπλίζει με δεξιότητες που θα αποδειχθούν χρήσιμες στην κοινωνική τους προσαρμογή. Οι πολιτικές που συμβάλουν στη βελτίωση του σχολικού κλίματος και στην ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, μπορούν να συμβάλουν και στην πρόληψη της βίας και του κοινωνικού αποκλεισμού, κυρίως αν ο εκπαιδευτικός έχει την κατάλληλη επιμόρφωση.
Σε καμία περίπτωση το θέμα δεν εξαντλείται σε μια σύντομη ομιλία. Ωστόσο, πιστεύω ότι οι απόψεις μου μπορούν να ενεργοποιήσουν τον προβληματισμό εκείνων που ενδιαφέρονται ειλικρινά για τη νεολαία και τα προβλήματά της και δεν ανέχονται να διαιωνίζεται η σχολική βία που ως φαινόμενο απαξιώνει ηθικά θύτη και θύμα και καταρρακώνει ολόκληρη την κοινωνία.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας.