ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

                                                      ΚΕΙΜΕΝΟ              

ΣΗΜΑΣΙΑ -ΑΞΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΓΛΩΣΣΙΚΗ    ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

-Η γλώσσα είναι μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού, αφού χάρη σ’ αυτή ο άνθρωπος ανέπτυξε τον λόγο που αποτελεί τη βάση του πολιτισμού.

-Τα όρια του κόσμου μου είναι τα όρια της γλώσσας μου, κατά τον Wittgenstein. Αυτό σημαίνει, γνωρίζω τον κόσμο όσο μου επιτρέπουν οι γλωσσι­κές μου ικανότητες* επικοινωνώ με τον κόσμο και τα πράγματα στον βαθμό που έχω τις γλωσσικές προϋποθέσεις. Οι δυνατότητες της διάνοιας του αν­θρώπου εξαρτώνται από το επίπεδο της γλώσσας που είναι σε θέση να μετα­χειρίζεται. Γιατί ο άνθρωπος του οποίου οι γλωσσικές δυνατότητες είναι πε­ριορισμένες δεν μπορεί ούτε να εκφράσει αυτό που σκέπτεται ούτε να σκεφθεί ολοκληρωμένα. Αναγκαστικά, βρίσκεται εγκλωβισμένος μέσα σε ένα στενό και ασφυκτικό γλωσσικό πλαίσιο που δεν του δίνει τη δυνατότητα να σκεφθεί ολόπλευρα και σε βάθος. Η απαιτητική, ποιοτική και αποτελε­σματική επικοινωνία είναι ζήτημα που σχετίζεται με τη γλωσσική υποδομή του καθενός. Η γλωσσική καλλιέργεια υπηρετεί και στηρίζει άμεσα και απο­τελεσματικά την ανάπτυξη της σκέψης και των πνευματικών δεξιοτήτων του ανθρώπου, ενώ «η σκέψη η απογυμνωμένη σε γνώση γίνεται ουδέτερη και χρησιμοποιείται ως απλό προσόν στις ειδικές αγορές εργασίας αυξάνοντας την εμπορική αξία της προσωπικότητας»^[1]

Η πνευματική απελευθέρωση του ατόμου, συνεπώς, σχετίζεται άμεσα με τις γλωσσικές δεξιότητες που έχει αναπτύξει, ενώ το γλωσσικό υπόβαθρο του καθενός, ατόμου ή λαού, σηματοδοτεί την πνευματική του εμβέλεια. «Οι γλώσσες», επισημαίνει ο καθηγητής Χρίστος Τσολάκης (1995), «είναι τα μπόγια των λαών. Ψηλώνουν με το ψήλωμα και συρρικνώνονται με τη συρρίκνωση των σκέψεων και των πολιτισμών των ανθρώπων. Δεν είναι δυνατόν οι πολιτισμοί και οι σκέψεις να προάγονται και οι γλώσσες να φθί­νουν. Αυτό και το αντίστροφό του αποκλείονται. Στην τεχνολογία οι λαοί, στην τεχνολογία και οι γλώσσες, στην ποίηση οι λαοί, στην ποίηση και οι γλώσσες».

- Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να μιλήσει κανείς για παιδεία και εκπαί­δευση χωρίς να αναφερθεί στη γλώσσα, που είναι φορέας μορφωτικών αγα­θών και στην οποία στηρίζεται το εκπαιδευτικό σύστημα. Το επίπεδο της γλωσσικής καλλιέργειας επηρεάζει κατ’ ανάγκη το επίπεδο της παιδείας και της εκπαίδευσης, δεδομένου ότι οι δύο αυτές μορφωτικές διαδικασίες στηρί­ζονται κατά βάση στον διάλογο, και ο διάλογος στον λόγο, η ποιότητα του οποίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γλωσσική κατάρτιση του καθενός. Αφού, λοιπόν, από τη γλώσσα εξαρτάται η παιδεία και η εκπαίδευση και αφού η παιδεία είναι ένα κοινωνικό αγαθό και ταυτόχρονα δικαίωμα του πολίτη, εξυπακούεται ότι η γλωσσική καλλιέργεια είναι κοινωνικό αγαθό, όρος απαραίτητος τόσο για την πολιτική, κοινωνική, ηθική, αισθητική δια­παιδαγώγηση του πολίτη όσο και για την επιστημονική και επαγγελματική του κατάρτιση.

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ και ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Γι΄ αυτό, το εκπαιδευτικό σύστημα, σε όλες του τις βαθμίδες, θα πρέπει να προτάσσει μεταξύ των βασικών του στόχων την εξασφάλιση των κατάλ­ληλων προϋποθέσεων για την ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων των μαθητών. Αν ο μαθητής δεν έχει γλωσσική αυτάρκεια, δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε εκπαιδευτικές διαδικασίες σύνθετες, ώστε να συμμετέχει ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία και να αναπτύξει την κρίση του, που είναι το ζη­τούμενο. Μέχρι να αποκτήσει γλωσσική, και ως εκ τούτου διανοητική, αυτάρκεια, θα εξαρτάται από την αποστήθιση, που δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες έχει αποβεί η μάστιγα του εκπαιδευτικού μας συστήματος και η οποία ενισχύεται σταθερά και από το εξεταστικό μας σύστημα.

Επομένως, η γλώσσα είναι δύναμη παιδευτική, αν καλλιεργείται σωστά και μεθοδικά στη σχολική πράξη. Γιατί γυμνάζει τη σκέψη, διαμορφώνει το πνεύμα και το φρόνημα, καλλιεργεί το συναίσθημα, αποδεσμεύει τις δυνά­μεις της ψυχής, μας φέρνει σε επαφή με την επιστήμη, την τέχνη, την πολι­τισμική μας κληρονομιά, με τον άνθρωπο του χθες και τον άνθρωπο του σή­μερα, βοηθά τον νέο να δώσει μορφή στις ιδέες και στα οράματά του. Χωρίς υψηλή γλωσσική παιδεία ο νους ατροφεί και περνά στην κατάσταση της πνευματικής υπανάπτυξης. Αν τα σχολικά προγράμματα δεν δώσουν προτε­ραιότητα στη διδασκαλία της γλώσσας, τότε σίγουρα η παιδεία μας θα είναι ελλειμματική, αδύναμη να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες. Σκεπτό­μαστε με λέξεις, επικοινωνούμε με αυτές, υπάρχουμε με άλλα λόγια χάρη σ’ αυτές (cogito, ergo sum) συνεπώς, όσο καλύτερα είμαστε ασκημένοι στη χρήση της γλώσσας, τόσο αποδοτικότερα την χρησιμοποιούμε . Η ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων και της γλωσσικής ετοιμότητας προϋποθέτει γλωσσικά βιώματα που τα παρέχει η γλωσσική κοινότητα αλλά, κυρίως, η σωστή διδασκαλία και άσκηση.

Εκτός αυτού, πρέπει να προσθέσουμε ότι η γλώσσα είναι το μέσο μετά­δοσης γνώσεων, ιδεών και συμπεριφορών. Δεν είναι δυνατή η διδασκαλία και η μάθηση στο σχολείο χωρίς τη γλώσσα. Επομένως, όσο πιο ευρύς είναι ο γλωσσικός κώδικας του μαθητή, τόσο πιο εύκολα συμμετέχει στη μαθησι­ακή διαδικασία. Οι μαθησιακές δυσκολίες και η σχολική αποτυχία οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην ανεπαρκή γλωσσική παιδεία των μαθητών, αφού ούτε να κατανοήσουν σε βάθος μπορούν κάτι που ακούνε ούτε και να το α­ποδώσουν λεκτικά. Από τον τρόπο που μεταχειρίζονται τη γλώσσα εξαρτάται, κυρίως, η σχολική επίδοση και η απόδοσή τους σε όλα τα μαθήματα, αφού η πρόσληψη της γνώσης έχει άμεση σχέση με τις γλωσσικές τους δυ­νατότητες, στις οποίες οφείλεται εν πολλοίς η αντιληπτική ικανότητα και η δεκτικότητά τους.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Και εδώ ο ρόλος του σχολείου στην καλλιέργεια της γλωσσικής παιδείας δεν πρέπει να αγνοηθεί. Μέσα από όλα τα διδασκόμενα μαθήματα ο μαθη­τής θα μάθει να προσεγγίζει διάφορες πλευρές της γλώσσας: Τη γλώσσα λ.χ. των Μαθηματικών, της Φυσικής, της Χημείας, της Ιστορίας, της Κοινωνιολογίας, της Λογοτεχνίας, της Ψυχολογίας, της Βιολογίας κ.λπ. Έτσι, μέσα στο σχολείο διευρύνεται ο γλωσσικός κώδικας του μαθητή, ώστε να μπορεί να εκφράζεται και να κατανοεί με μεγαλύτερη άνεση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η γλώσσα παύει να είναι εμπόδιο κατά τη μαθησιακή διαδικασία και γίνεται μέσον μάθησης που οδηγεί σε μια εκπαίδευση με αξιώσεις και ευοίωνες προοπτικές.

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ και ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ

Η σωστή γλωσσική παιδεία που θα προσφέρει το σχολείο εγγυάται και τη διαφύλαξη της γλωσσικής μας ταυτότητας και κληρονομιάς. Οι γλώσσες, όπως είναι γνωστό, φθείρονται και απειλούνται. Ας μην ξεχνούμε πως 5.000 περίπου διάλεκτοι εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα λόγω της αποικιοκρατίας. Ο κίνδυνος αυτός είναι ορατός ιδιαίτερα σήμερα εξαιτί­ας της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας που απειλεί τις λιγότερο διαδεδομέ­νες γλώσσες. Εκτός αυτού, υπάρχει ακόμη ένας κίνδυνος που δημιουργείται με την κακομεταχείριση και στρέβλωση των λέξεων, γεγονός που συμβαίνει, όταν οι ποικιλώνυμες εξουσίες, μικρές ή μεγάλες, θέλουν να υπηρετήσουν ανομολόγητες σκοπιμότητες ή να προπαγανδίσουν. Ας θυμηθούμε εδώ τα κεφάλαια του Γ' Βιβλίου της Ιστορίας του Θουκυδίδη, όπου παρουσιάζεται η παθολογία του πολέμου και μεταξύ άλλων αναφέρεται και η συνειδητή στρέβλωση και κακοποίηση της γλώσσας: (Θουκ. 3.82.4) (= και τη συνηθισμένη σημασία των λέξεων την άλλαξαν για να δικαιολογήσουν τα έργα τους.). Η γλωσσική παιδεία είναι αυτή που θα προσφέρει τις κα­τάλληλες αντιστάσεις για την προστασία της γλώσσας αλλά και της Δημοκρατίας.

Με τη γλώσσα ενός λαού συνυφαίνονται και οι αξίες στις οποίες στηρίζε­ται ο πολιτισμός του. Σήμερα που ο οικονομικός ανταγωνισμός απογυμνώ­νει την ψυχή του ανθρώπου από τις ανώτερες αξίες, προβάλλει επιτακτικά η ανάγκη «να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται» κατά πως λέει ο Σεφέρης . Μια ιδεολογία κοινών αξιών που συγκροτούν την πολιτισμική και πολιτιστική παράδοση και που αποβλέπουν στη διαμόρφω­ση ενός ηθικού χαρακτήρα και μιας πνευματικά ολοκληρωμένης προσωπι­κότητας.

Επομένως, η γλωσσική μας παιδεία συνυφαίνεται με την ανθρωπιστική μας παιδεία. Μέσα από τη διδασκαλία της γλώσσας διδάσκουμε και έναν κώδικα αξιών που στήριξαν και στηρίζουν τον πολιτισμό μας, αφού η διδα­σκαλία της γλώσσας μάς φέρνει σε επαφή με κείμενα διαχρονικά, που απο­τελούν τη βάση του σημερινού πολιτισμού. Άρα, τα προγράμματα σπουδών δεν πρέπει να αγνοούν τις βασικές αυτές αλήθειες.

Μάλιστα, ένα από τα φλέγοντα ζητήματα της σύγχρονης εκπαίδευσης εί­ναι εκείνο που σχετίζεται με την αναζήτηση και εύρεση της χρυσής τομής, που θα επιτρέπει την ανταπόκριση του αναλυτικού προγράμματος αφενός στις απαιτήσεις μιας ολοένα μεταβαλλόμενης και ποικιλόμορφης ως προς την πολιτισμική της φυσιογνωμία κοινωνίας και αφετέρου στην ανάγκη για παράλληλη ενίσχυση της ταυτότητας -πολιτισμικής και γλωσσικής.

ΤΙ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ

Χρειαζόμαστε προγράμματα σπουδών που θα καλλιεργούν τη δημοκρα­τική συνείδηση και την κοινωνική ευθύνη, τον σεβασμό των δικαιωμάτων του άλλου, την πίστη στην ειρήνη και τη συνεργασία, το δικαίωμα στη δια­φωνία, τον σεβασμό της πολυφωνίας, την εμπέδωση των αξιών, την απαλ­λαγή από επικίνδυνους -ισμούς (εθνικισμό, ρατσισμό κ.τ.ά), από ιδεοληψίες και προκαταλήψεις . Χρειαζόμαστε προγράμματα που θα ενισχύουν τον υ­γιή ανταγωνισμό και τη δημιουργική άμιλλα και, πάνω απ’ όλα, την πίστη στην ελευθερία και στα δικαιώματα του ατόμου και των λαών. Προγράμμα­τα που θα κεντρίζουν το πνεύμα και τον λόγο και θα πλουτίζουν τη φαντα­σία, θα στοχεύουν στην ενδυνάμωση της γλωσσικής παιδείας.

Επίσης, προγράμματα σπουδών που θα στηρίζονται στη διαπολιτισμική εκπαίδευση, στον σεβασμό της υπαρκτής ετερότητας, στον πολιτισμικό ε­μπλουτισμό μέσω πολιτισμικών ανταλλαγών, στον σεβασμό και στην απο­δοχή του μορφωτικού κεφαλαίου που φέρουν μαζί τους οι αλλοδαποί μαθη­τές, ανεξάρτητα από κοινωνική, φυλετική ή εθνοτική προέλευση.

Η ενίσχυση της εθνικής και γλωσσικής ταυτότητας, όχι μόνον δεν αναιρεί αλλά εν τέλει προάγει τον παιδαγωγικό στόχο του σεβασμού της ετερότητας και μάλιστα υπηρετεί τη βασική παιδαγωγική αρχή της ασφάλειας που θα επιτρέπει στον σύγχρονο νέο να μην αισθάνεται ως κάλαμος υπό ανέμου σαλευόμενος -όπως λέει ο εκκλησιαστικός μελωδός- μέσα σε έναν κόσμο ρευστό και άγνωστο που εν πολλοίς μάχεται τη συλλογική μνήμη.

Η προβολή μάλιστα των ποιοτικών στοιχείων της βαθύτατα ανθρωπιστι­κής ελληνικής παράδοσης, αρχαίας και νέας, η οποία αντιμετώπιζε πάντοτε με δεκτικότητα, προσαρμοστικότητα και διάθεση αφομοιωτική το διαφορε­τικό, αποτελεί εγγύηση για την αρμονική συνύπαρξη όλων των μαθητών α­νεξάρτητα από τη χώρα προέλευσης, τη γλώσσα ή το θρήσκευμά τους.

Η ανάδειξη της διαχρονικότητας και της ποιότητας της ελληνικής γλωσ­σικής παράδοσης δεν οδηγεί, όπως κάποιοι ισχυρίζονται, σε περιχαράκωση μέσα σε στενά εθνικά πλαίσια, αλλά σε διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων των μαθητών, δεδομένου ότι η ελληνική γλώσσα με το ιστορικό βάθος και τον πλούτο της είναι στην πραγματικότητα μια γλώσσα οικουμενική με έντονη παρουσία στη διεθνή ορολογία των τεχνών, των επιστημών και πρό­σφατα της σύγχρονης τεχνολογίας.

Η ενίσχυση της πολιτισμικής και γλωσσικής ταυτότητας μπορεί να αποτελέσει ενοποιητικό στοιχείο, στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, πολύ ισχυρότερο και πολύ πειστικότερο από γενικόλογες επιταγές προς τους μαθητές για σεβασμό προς την ετερότητα, οι οποίες εξαντλούνται κάποτε στο πλαίσιο αυτού που θα ονομάζαμε σήμερα «πολιτικώς ορθόν». Εξάλλου το σύγχρονο εκπαιδευτικό αίτημα για κατάκτηση συλλογικότητας (πνεύμα­τος συνεργασίας και αλληλοκατανόησης) υπηρετείται με ασφαλή τρόπο από τις ανθρωπιστικές αξίες του συνειδητού σεβασμού του άλλου και προσεγγί­ζεται αποτελεσματικότερα μέσα από την ιστορική και γλωσσική μνήμη.

Υπάρχουν πολλοί, ακόμη και σήμερα, που έχοντας παραδοθεί άνευ όρων στο πνεύμα ενός άκριτου εκσυγχρονισμού, διαπράττουν το λάθος να υπο­στηρίζουν ότι η εκπαίδευση για να ανταποκριθεί στα αιτήματα των καιρών οφείλει να απομακρυνθεί από το βαρύ ιστορικό της φορτίο, να απαλλαγεί, δηλαδή από τις μεγάλες πέτρες, όπως θα έλεγε ποιητικά ο Σεφέρης, να απο­μακρυνθεί από τα κλασικά γράμματα και να υποταχθεί στις επιταγές ενός μονόπλευρου τεχνοκρατικού προσανατολισμού που δήθεν αποτελεί τη μο­ναδική εγγύηση προόδου.

Πρόκειται για την αντίληψη η οποία στη θέση της γνώσης τοποθετεί την πληροφόρηση, στη θέση του δασκάλου τον εκπαιδευτή, στη θέση της παι­δείας την κατάρτιση. Η ίδια αυτή αντίληψη αποστρέφεται τη μνήμη και τις ποιότητες που αυτή απέσταξε από τον χρόνο και ευαγγελίζεται στο επίπεδο των γλωσσικών της επιλογών μια συγχρονία που μετατρέπει τη γλώσσα από εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών, όπως θα δούμε παρακάτω να λέει ο Ελύτης, σε ένα ομογενοποιημένο ψυχρό και άχρωμο όργανο επικοινωνίας.

Η διαφύλαξη της γλωσσικής μας παράδοσης σήμερα και η ανάδειξη της ομορφιάς και του πλούτου της, η μύηση των μαθητών μας στα μυστικά της γοητείας και της εκφραστικής της δύναμης όχι μόνο δεν συνιστά συντηρητι­κή στροφή της εκπαίδευσης, αλλά αποτελεί μια κατ’ ουσίαν δημοκρατική εκπαιδευτική πρόταση προσφοράς στο σύνολο των παιδιών που φοιτούν στα ελληνικά σχολεία, προσφοράς ενός μορφωτικού αγαθού του οποίου η αξία υπερβαίνει τα εθνικά όρια. Εξ άλλου οφείλουμε σήμερα να λάβουμε υπόψη ότι η ορθή χρήση της τεχνολογίας προϋποθέτει την ενθάρρυνση ενός πολιτισμού της γραφής που θα επιτρέπει στους νέους να κινούνται στις λεωφόρους του διαδικτύου όχι ως κεχηνότες επισκέπτες, αλλά ως σκεπτόμενα άτομα ικανά να διατυπώνουν γραπτώς στο βήμα της παγκόσμιας αγοράς -χρησιμοποιούμε τη λέξη με την αρχαιοελληνική της σημασία- την άποψή τους για τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου.

Και είναι γεγονός ότι οι ανθρωπιστικές σπουδές, δηλ. η σπουδή του αν­θρώπου στην καθολικότητα της ιστορικής ύπαρξής του «είναι οι μόνες που αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο ως ελεύθερο δρώντα και μόνο αυτές είναι ικα­νές να προτείνουν στην ανθρωπότητα πρότυπα για μια ζωή με νόημα». Και αυτό γιατί μόνο «η κλασική παιδεία δεν μπορεί να διαμορφώσει θεατές χωρίς πνευματικά ενδιαφέροντα ή καταναλωτές διατεθειμένους να συνεργα­στούν με κάθε τρόπο για τη γοητευτική βασιλεία του εμπορεύματος»^[2].

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο πρακτικισμός και ηωφελιμοθηρία που χαρακτήριζε το πνεύμα της αμερικάνικης εκπαίδευσης τις τελευταίες δεκα­ετίες του 20ού αιώνα, σε συνδυασμό με τον επαγγελματισμό και την επικρατήσασα εκπαιδευτική «φιλοσοφία» ότι το σχολείο πρέπει να συνδέεται άμε­σα με την παραγωγή και τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας οδήγησαν σε αδιέξοδα το όλο εκπαιδευτικό σύστημα της υπερδύναμης

Κατά τον Th. Sizer, η γενική θεωρητική κατάρτιση [τα λεγάμενα «aca­demies», δηλαδή γλώσσα και ανθρωπιστική μόρφωση, γνώση μαθηματικών κλπ.] πρέπει να είναι κύρια σπουδή για όλους τους μαθητές. Δεν πρέπει να υπάρχει μαθη­τής που να τελειώνει το σχολείο με καθαρώς επαγγελματική μόρφωση. Η πνευμα­τική κατάρτιση [intellectual education] είναι δικαίωμα και ανάγκη όλων των πο­λιτών^[3].

Επομένως, και με τις σημερινές ραγδαίες εξελίξεις και αναθεωρήσεις στον τομέα των γνώσεων, ένα είναι βέβαιο: ότι η εκπαίδευση πρέπει να εφοδιάζει τους νέους με γνώσεις και πνευματική καλλιέργεια, που να τους εξασφαλίζουν τη δυνατότητα μιας ευέλικτης προσαρμογής στη γνωστική και ε­παγγελματική τους κατάρτιση, και μιας γνήσιας δημιουργικότητας στη σκέψη τους, παρά να επιμένει σε άκαμπτα γνωστικά πρότυπα ή πνευματικά και ιδεολογικά δόγματα^[4].

Βασικός στόχος της εκπαίδευσης είναι να διδάξει τους μαθητές πώς να χρησιμοποιούν το μυαλό τους λέει ο Sizer. Οι εξειδικευμένες και πρακτικές γνώσεις που παρέχουν τα σχολεία δεν πρέπει να είναι εις βάρος της καλλιέργειας της νοητικής δυνάμεως των μαθητών. Χωρίς να ακυρώνουμε τη μεγάλη σημασία της επαγγελματικής-τεχνικής εκπαίδευσης σε επίπεδο δευτεροβάθμιου σχολείου, αίτημα των καιρών είναι το σχολείο της πνευματικής καλλιέργειας, της ου­σιαστικής γνώσης και της ανθρωπιστικής - δημοκρατικής αγωγής των μαθητών.

Και όμως πολλά από αυτά τα σύγχρονα εκπαιδευτικά αιτήματα, τα είχε ήδη η ανθρωπιστική παιδεία κατακτήσει.

Χίλιες φωνές σήμερα συνηγορούν υπέρ της επικαιρότητας της σωκρατικής αρετής αναγνωρίζοντας ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να αναλάβει ενεργό ρόλο στην ηθική και πολιτική αγωγή και σε ζητήματα συμπεριφοράς των μαθητών, συμπληρώνοντας τον ρόλο της οικογένειας. Μαζί με άλλα θεσμικά όργανα πρέπει να συμβάλει στην προβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην ανάπτυξη δημοκρα­τικής συμπεριφοράς και στην αναγνώριση των ανθρωπιστικών αξιών που έχουν σή­μερα καταστεί αναγκαίες περισσότερο παρά ποτέ άλλοτε: δηλ. τον σεβασμό της αν­θρώπινης αξιοπρέπειας, την κατανόηση, τον διάλογο, τη συμπαράσταση και την αμοιβαία υποστήριξη.

Αξίζει, επίσης, να επισημάνουμε ότι η αξία ενός λαού και η αξία μιας γλώσσας δεν μετριέται με το πόσοι τη μιλάνε, αλλά από το κατά πόσο είναι πολιτισμικά μεγάλη, πόσες εκφραστικές, δηλωτικές και επιστημονικές δυνα­τότητες έχει. Η Ελληνική είναι η μόνη ευρωπαϊκή γλώσσα που γράφεται επί 3500 χρόνια και μάλιστα 2400 χρόνια με την ίδια ορθογραφία! Είναι χαρα­κτηριστικό ότι στο πρόγραμμα «Ίβυκος» αποθησαυρίστηκαν 3.800 συγγρα­φείς, 12.000 συγγράμματα και 99 εκατομμύρια λέξεις της γλώσσας μας^[5]. Μάλιστα, κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι Η/Υ προχωρημένης τεχνολογίας δέ­χονται ως 'νοηματική' γλώσσα μόνον την Ελληνική, ενώ τις άλλες γλώσσες χαρακτηρίζουν ως «σημειολογικές».

Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι δύο κορυφαίοι ποιητές μας, ο Σεφέρης το 1963 και ο Ελύτης το 1979, στην ομιλία τους κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ συναντώνται ακριβώς στο σημείο που ισορροπεί τη δικαι­ολογημένη περηφάνια για το ιστορικό βάθος της γλώσσας μας και του πολι­τισμού μας με τη σεμνή αναφορά στη μικρή χώρα που κληρονόμησε τον α­νεκτίμητο αυτό πλούτο.

Αναφέρει ο Σεφέρης, το 1963: «Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χω­ρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά, κανόνας της είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχαία τραγωδία, την οργανωμένη με τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος που ξεπερνά το μέτρο, πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες.»^[6]

Και ο Ελύτης το 1979: «Μου δόθηκε, αγαπητοί μου φίλοι, να γράφω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνο από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ’ όλα αυτά, πρόκειται για μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμισι χιλιάδες χρό­νια χωρίς διακοπή και μ’ ελάχιστες διαφορές. Η παράλογη αυτή, φαινομενι­κά, διάσταση, αντιστοιχεί και στην υλικό-πνευματική οντότητα της χώρας μου. Που είναι μικρή σε έκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου... Εάν η γλώσσα αποτελούσε απλώς ένα μέσον επικοινωνίας, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει όμως να αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθι­κών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις. Δεν πρέπει να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος 25 αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας αιώνας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην Ελληνική γλώσσα. Να το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει. Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέα Ελληνική ποίηση^[7]».

Αναγνωρίζουμε άραγε σήμερα αυτό ακριβώς το υψηλό ήθος στα λόγια των δύο μεγάλων ποιητών μας; Βλέπουμε την παιδευτική αξία που έχει η συνομιλία του νεοελληνικού ποιητικού λόγου με το ιστορικό βάθος της γλώσσας μας, ή μήπως μεταμοντέρνες περί «πολιτικώς ορθού» απόψεις κα­λύπτουν με τον θόρυβο που προκαλούν, τη φωνή αυτών που με το έργο τους υπηρέτησαν όχι μόνον τον τόπο τους αλλά τον πολιτισμό και τον άνθρωπο;

Αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντικό είναι για το μέλλον του ανθρώπινου πολιτισμού να διαφυλάσσουν μέσω της παιδείας τους μικρά κράτη, όπως η Ελλάδα, τον πνευματικό τους πλούτο και να το κάνουν όχι με το πάθος ενός φιλάργυρου, ούτε με την αλαζονική έπαρση του ανώτερου αλλά με τη γεν­ναιοδωρία αυτού που εκ περισσεύματος καρδίας προσφέρει αυτό ακριβώς που διαθέτει, εκείνα δηλαδή τα πνευματικά αγαθά που συναδελφώνουν πραγματικά τους ανθρώπους;

Μήπως ήρθε η στιγμή, η παιδεία και ο πολιτισμός να αποτελέσουν τη βάση κάθε σχεδιασμού που θα αφορά το μέλλον κάθε τόπου;  Κατά τον Αλέξανδρο Δελμούζο^[8], αν θέλουμε να δημιουργήσουμε ορθή νεοελληνική παιδεία, πρέπει να μελετήσουμε τη νεοελληνική πραγματικότη­τα και να στηρίξουμε την παιδεία απάνω της, την «παιδεία που θέλει να κά­μει το άτομο ικανό να ζήσει άνετα και δημιουργικά στον τόπο του και να εργαστεί για τον πολιτισμό του». Όχι τον οποιονδήποτε πολιτισμό αλλά έ­ναν ορισμένο πολιτισμό με τη γλώσσα του, την επιστήμη, την τέχνη του, τη θρησκεία, τα τεχνικά μέσα, τα ήθη και τα έθιμά του. Και όλα αυτά να στηρί­ζονται σε μια αγωγή που βασικό της γνώρισμα θα είναι το «εθνικό χρώμα», αφού τα στοιχεία που κλείνει μέσα της η ψυχή του κάθε ατόμου και απάνω τους θα στηριχθεί η παιδεία για να εκτελέσει το έργο της «είναι γέννημα και θρέμμα της εθνικής ομάδας και του πολιτισμού της». Τις περισσότερες αξίες του πολιτισμού που δίνουν τροφή, περιεχόμενο και μορφή στις λειτουργίες της ψυχής, που μ’ αυτές ανασταίνεται και πλουτίζει ολόκληρος ο ψυχικός κόσμος του ατόμου, ή τις έχει δημιουργήσει το εθνικό σύνολο ή τις έχει αφομοιώσει και ποτίσει με τη δική του ψυχή, με το δικό του χαρακτήρα»^-.

   Σ. Γκλαβάς Αναπληρωτής Πρόεδρος ταυ Παιδαγωγικού Ινστιτούτου,

Πρακτικά διημερίδων, Αθήνα, Ίδρυμα Ευγενίδου, 20-21 Μαρτίου 2008 & Θεσσαλονίκη, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ, 17-18 Απριλίου 2008, 33-47

 

---

^[1] Χορκχάϊμερ, Μ., Αντόρνο, Τ. 1986, Διαλχκτική του διαφωτισμού (μτφρ. Ζ. Ζαρίκας), Αθή­να, Ύψιλον, σ. 226.

^[2]  Μισεά, Ζ.Κ. 2002, Η εκπαίδευση της αμάθειας (μτφρ. Α. Ελεφάντη), Αθήνα, Βιβλιόραμα, σ. 29.

^[3]  Sizer Th. Lessons from the Trenches, U.S. News and Word Report, Febr. 1990, σσ. 50-53

^[4] Μπαμπινιώτης Γ., ό.π., σσ. 34-35

 

^[6]  Σεφέρης, Γ., Ομιλία στη Στοκχόλμη, Δοκιμές Β', Ίκαρος, σ. 159 (από την ομιλία κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ, 1963)

^[7] Ελύτης, Οδ., Λόγος στην Ακαδημία της Στοκχόλμης, Εν λευκώ, Ίκαρος, σσ. 325-327.

^[8] Παπανούτσος Ευάγγ. 1978, Α. Δελμούζος, Αθήνα, ΜΙΕΤ, σσ. 16-17.

ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

 

Two women running on the beach , P.Picasso ( wikipaintings)

 

Η ισότητα λόγω φύλου αναγνωρίζεται ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανθρώπινα δικαιώματα. Η πολιτική για την ισότητα πρέπει να διαποτίζει το σύνολο των πολιτικών. Αυτή είναι η επίσημη θέση. Ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε θετικά από τους αγώνες για την ισότητα των γυναικών στις αναπτυγμένες χώρες. Η ισότητα ανδρών και γυναικών περιβλήθηκε με το κύρος της συνταγματικής διάταξης, όπως και η ίση αμοιβή για ίση εργασία, ενώ η αναγνώριση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών έγινε κανόνας, επιτρέποντας έτσι στις γυναίκες να γίνουν ορατή και υπολογίσιμη πολιτική δύναμη.

Χρειάστηκαν δεκαετίες έντονων γυναικείων αγώνων για να μπορέσουν οι Ελληνίδες να αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου.  Για πρώτη φορά ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934. Εκλογικό δικαίωμα δεν δόθηκε σε όλες, αλλά μόνο σε όσες είχαν κλείσει τα 30 χρόνια και διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού. Στους εκλογικούς καταλόγους της Αθήνας γράφτηκαν μόλις 2.655 κυρίες, από τις οποίες ψήφισαν τελικά μόνο 439

  Επίσης η προστασία της μητρότητας διαπέρασε το θεσμικό πλαίσιο, ιδιαίτερα την εργατική νομοθεσία.

Στη χώρα μας το Σύνταγμα του 1975, η κύρωση το 1983 της Σύμβασης του ΟΗΕ για την εξάλειψη κάθε μορφής διάκρισης σε βάρος των γυναικών (1979), η αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου /πχ. κατάργηση της προίκας (1983), που ανέδειξε τη γονική μέριμνα αντί της πατρικής εξουσίας, η νομιμοποίηση της άμβλωσης (1986), καθώς και η ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των κοινοτικών οδηγιών κατήργησαν πολλές αναχρονιστικές διατάξεις και έπληξαν νοοτροπίες ταπεινωτικές για τις γυναίκες

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΙΚΑΣ

Ο θεσμός της προίκας είναι ταπεινωτικός για τη γυναίκα και επιβεβαιώνει την εξάρτηση της από τον άντρα. Κι αυτό είναι αλήθεια. Γιατί ο αστικός κώδικας, ρυθμίζοντας την προίκα, δεν καθιερώνει απλώς υποχρέωση του πατέρα (κι ύστερα απ' αυτόν, της μητέρας) να εφοδιάσει την κόρη του με τα απαραίτητα περιουσιακά εφόδια, για να μην είναι εξαρτημέ­νη από την (καλή ή κακή) θέληση του άντρα. Προίκα, όπως λέει ο αστικός κώδι­κας, είναι η περιουσία (κινητά και ακίνητα) που δίνει η γυναίκα ή κάποιος άλλος (συνήθως ο πατέρας της) στον άντρα «προς ανακούφισιν των βαρών του γά­μου». Τα βάρη αυτά, σύμφωνα με μια άλλη διάταξη, είναι αποκλειστική υποχρέω­ση του άντρα.

Λοιπόν, αν δε γίνει ιδιαίτερη συμφωνία (και συνήθως δε γίνεται), ο άντρας αποκτάει την κυριότητα των μετρητών χρημάτων και των κινητών που δόθηκαν ως προίκα. Η γυναίκα δεν έχει κανένα ενεργό δικαίωμα πάνω σ' αυτά. θα έχει, αν λυθεί ο γάμος της, για να της επιστραφεί. Σ' όλη τη διάρκεια του γάμου η προίκα δεν είναι δική της περιουσία, αλλά περιουσία του άντρα. Αν πάλι δίνεται ως προίκα κάποιο ακίνητο (λ.χ. το διαμέρισμα που θα μείνει το ζευγάρι, ένα χωράφι η ένα οικόπεδο, κλπ.) τότε εφόσον δεν έγινε διαφορετική συμφωνία, με την οποία ο άντρας να γίνεται κύριος των προικώων, περιορίζεται στη διοίκηση και επικαρπία, και η γυναίκα αποκτάει τη λεγόμενη ψιλή κυριότητα, δηλαδή μια ιδιοκτησία που είναι απογυμνωμένη από κάθε άμεσο δικαίωμα και έχει φαλκιδευ­τεί στην απλή προσδοκία, αν κάποτε λυθεί ο γάμος, τότε να ενεργοποιηθεί. Σ' όλη τη διάρκεια του γάμου, ο άντρας αποφασίζει αν θα νοικιάσουν το προικώο ή θα το κρατήσουν για δική τους χρήση. Αυτός εισπράττει τα μισθώματα, αυτός τα εισοδήματα από τους συγκομιζόμενους καρπούς του χωραφιού. Αυτός κάνει τις αγωγές εναντίον των καταπατητών. Με δυο λόγια: Αυτός είναι ο αφέντης. Στη γυναίκα δεν πέφτει λόγος.

Γίνεται έτσι φανερό, ότι με το θεσμό της προίκας, η έννομη τάξη επιβεβαι­ώνει και συντηρεί τη μειονεκτική θέση της γυναίκας απέναντι στον άντρα. Απο­ξενωμένη από την περιουσία της και από τα αντίστοιχα εισοδήματα, η γυναίκα είναι υποχρεωμένη να σκύβει το κεφάλι σε κάθε καπρίτσιο του άντρα, ενώ, πα­ράλληλα, δεν έχει τα μέσα για να δοκιμάσει τις δικές της δυνάμεις μέσα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας, σαν να μην ήταν ισότιμη με τους άντρες, αλλά δεύτερης κατηγορίας ανθρωπάκι, κατάλληλη για τη λάτρα του σπιτι­ού, για την επίβλεψη των ανήσυχων παιδιών.                                                Κ. Ε. Μπέης

 

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ εκτιμά :

- ότι η εργασία για τις γυναίκες αποτελεί το θεμέλιο λίθο της αυτοδιάθεσης και του αυτοπροσδιορισμού τους

- ότι η ανεπιθύμητη συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα ή άλλη συμπεριφορά βασιζόμενη στη διαφορά φύλου που επηρεάζει την αξιοπρέπεια γυναικών και ανδρών κατά την εργασία, περιλαμβανόμενης της συμπεριφοράς ιεραρχικά ανωτέρων και ομοιοβάθμων, είναι απαράδεκτη και μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να είναι αντίθετη στην αρχή της ίσης μεταχείρισης κατά την έννοια των άρθρων 3, 4 και 5 της οδηγίας ΕΟΚ του Συμβουλίου της 9ης Φεβρουαρίου 1976 περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, την επαγγελματική κατάρτιση και προώθηση καθώς και τις συνθήκες εργασίας , άποψη που υποστηρίζεται από νομολογία σε ορισμένα κράτη μέλη - η συμβουλευτική επιτροπή ίσων ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών, στη γνώμη της της 20ής Ιουνίου 1988, συνέστησε ομόφωνα ότι θα πρέπει να διατυπωθεί σύσταση και να συνταχθεί κώδικας συμπεριφοράς σχετικά με τις σεξουαλικού χαρακτήρα παρενοχλήσεις στο χώρο εργασίας που θα αφορούν τις παρενοχλήσεις αμφοτέρων των φύλων -

Κοινοτική οδηγία για τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων σχετικά με την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι πρέπει να ενταθούν οι ενέργειες που εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών σε θέματα πρόσβασης στην εργασία, αμοιβής, συνθηκών εργασίας, κοινωνικής προστασίας, παιδείας, επαγγελματικής εκπαίδευσης και σταδιοδρομίας.

Επίσης κοινοτική οδηγία του 1992 στοχεύει στη διασφάλιση της υγείας /ασφἀλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών γυναικών

 

            ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

- Η βία λόγω φύλου είναι μοχλός κοινωνικού ελέγχου των γυναικών και αντανακλά τις σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στα φύλα. Η βία υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και βρίσκεται στον αντίποδα της ισότητας. Είναι πολύμορφη (φυσική, ψυχολογική, σεξουαλική), είναι παντού (στο σπίτι, στην εργασία, στην κοινωνία). Ο αγώνας για την εξάλειψή της είναι διαρκής προτεραιότητα.

Δυστυχώς , όμως και σήμερα, εξακολουθούν να παρατηρούνται φαινόμενα που καταδεικνύουν ότι, ακόμη και στο λεγόμενο αναπτυγμένο και πολιτισμένο κόσμο, οι ανδροκρατούμενες αντιλήψεις και νοοτροπίες δεν έχουν ξεπεραστεί με αποτέλεσμα πολλές γυναίκες, να πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας, εκμετάλλευσης εμπορίου σάρκας ή σεξουαλικής παρενόχλησης ή σεξιστικών αντιλήψεων και στερεοτύπων που δύσκολα αποδομούνται. Σε πολλές χώρες, επίσης οι γυναίκες βιώνουν τις συνέπειες των θρησκευτικών παραδόσεων και των πολιτισμικών ιδιομορφιών.

- Κάθε λεπτό μία γυναίκα χάνει τη ζωή της λόγω επιπλοκών κατά τη διάρκεια της γέννας
- Τα 2/3 των αναλφάβητων ενηλίκων στον κόσμο είναι γυναίκες
- Μία στις τέσσερεις γυναίκες στον κόσμο δεν μπορεί να διαβάσει και να γράψει
- Σε κάθε προσφυγικό πληθυσμό τo 50% περίπου των προσφύγων είναι γυναίκες και κορίτσια

-Το 70% του πληθυσμού που ζει σε συνθήκες έσχατης φτώχειας είναι γυναίκες
-Τα 2/3 των αναλφάβητων ενηλίκων στον κόσμο είναι γυναίκες
-To 80% των προσφύγων είναι γυναίκες και παιδιά
- Οι γυναίκες καλλιεργούν το 80% των χωραφιών, ενώ κατέχουν μόλις το 1% της γης.

- Είδος βίας, ειδεχθής μορφή της και καλά οργανωμένη εστία του διεθνούς εγκλήματος είναι η εμπορία γυναικών και η καταναγκαστική πορνεία. Έχει αποκτήσει εκρηκτικές διαστάσεις, καθώς αξιοποιεί τη δυνατότητα για δικτύωση που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση και εκμεταλλεύεται τα μεταναστευτικά ρεύματα. Είναι λάθος να θεωρείται ότι η μετανάστευση προκαλεί την εμπορία, ενώ συμβαίνει το αντίθετο.

- Δημιουργήθηκε χάσμα μεταξύ νομικής (de jure) ισοτιμίας και πραγματικής (de facto) ισότητας. Ιδιαίτερα, η ανισότητα αυτή φαίνεται από τη μικρή συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια πολιτική ζωή και ιδίως στα κέντρα λήψης των πολιτικών αποφάσεων. Η υποαντιπροσώπευση των γυναικών στην πολιτική ζωή χαρακτηρίζει μέχρι σήμερα τη δημοκρατία και τους θεσμούς της και φυσικά συνιστά μια αναπηρία του πολιτικού συστήματος
- Οι γυναίκες και τα κορίτσια βιώνουν τη φτώχεια με πολύ διαφορετικό τρόπο από ό,τι οι άντρες και τα αγόρια. Εκτός από την έλλειψη τροφής, καθαρού νερού, στέγης ή δουλειάς οι γυναίκες υποφέρουν λόγω του φύλου τους καθημερινά από αδικίες και διακρίσεις. Οι διακρίσεις αυτές οφείλονται στη φτώχεια αλλά και τη διαιωνίζουν δημιουργώντας για τις γυναίκες του αναπτυσσόμενου κόσμου έναν φαύλο κύκλο φτώχειας.

- Η ημέρα της γυναίκας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου. Η ημερομηνία επιλέχθηκε με αφορμή μια μεγάλη διαμαρτυρία γυναικών που έγινε στις 8 Μαρτίου 1857 στην Νέα Υόρκη των ΗΠΑ όπου εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας βγήκαν στους
δρόμους ζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας

- Επιπρόσθετα, η ισότητα των δύο φύλων ακόμα δεν ανα­γνωρίζεται και οι γυναίκες κακοποιούνται με βάναυσο τρόπο, καθώς δε θεωρούνται αυτόνομα και αξιοσέβαστα όντα. Οι γυναίκες επίσης είναι τα αφανή θύματα της δεκαετίας του '90. Από την εποχή του Αριστοτέλη, ο οποίος βλέπει τη γυναίκα ως «άνδρα λειψό», ως τον Φρόιντ, ο οποίος επικεντρώνει τη γυναικεία σεξουαλικότητα στην επιθυμία του πέους που λείπει και από εκεί στην κλειτοριδεκτομή και στις μπούργκες των σύγχρονων μουσουλμανικών κοινωνιών η γυναίκα παραμένει εν πολλοίς ον δεύτερης κατηγορίας. Ακόμη και αν η Ιδρυτική Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών (1945) και η Παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948) κατοχύρωναν την ισότητα των δύο φύλων, παρά τις κατακτήσεις της γαλλικής, της αμερικανικής και της ρωσικής επανάστασης, η γυναίκα εξακολουθεί να υφίσταται σε ολόκληρο τον κόσμο καταπίεση - είτε αυτή εκφράζεται με τον λιθοβολισμό (στις αραβικές χώρες) είτε με το τράφικινγκ  (παγκοσμιοποιημένο δουλεμπόριο γυναικών) και τη σεξουαλική κακοποίηση. Κάθε χρόνο, σύμφωνα με έρευνες, περισσότερα από ένα εκατομμύριο βρέφη πεθαίνουν, επειδή γεννιούνται κορίτσια. Ως πρόσφυγες, οι γυναίκες συχνότερα από τους άνδρες υφί­στανται κατάφωρες παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

 

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ

Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι : «Η Διακήρυξη της Αμερικάνικης ανεξαρτησίας» το 1776 , «Η Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη» στα πλαίσια της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 καθώς και «η Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου» που ψηφίστηκε από το νεοσύστατο το 1948 ΟΗΕ , με νωπές τις μνήμες του Ολοκαυτώματος και των καταστροφών του Β Παγκοσμίου πολέμου.

ΟΡΙΣΜΟΙ

  Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι τα δικαιώματα που έχεις απλώς επειδή είσαι Άνθρωπος

  Είναι ο τρόπος με τον οποίος αναμένεις ενστικτωδώς και το αξίζεις ως άτομο να σου φέρονται οι άλλοι

  Είναι η θεσμοθετημένη έκφραση , αναγνώριση και κατοχύρωση των θεμελιωδών ελευθεριών του ανθρώπου, των βασικών διεκδικήσεών του από το κράτος, τη συντεταγμένη Πολιτεία και τους κοινωνικούς φορείς, προκειμένου να :

α) διασφαλίζονται οι αναγκαίοι όροι και προϋποθέσεις για την αξιοπρεπή διαβίωσή του

β) προστατεύεται από λογής αυθαιρεσίες και παραβιάσεις τόσο από το ίδιο το κράτος όσο και ιδιωτικούς φορείς που επιβουλεύονται την ακεραιότητά του

γ) παρέχονται τα αναγκαία μέσα για την ευημερία και προκοπή του

     Δικαίωμα είναι ένα αγαθό που όλοι οι άνθρωποι το δικαιούν­ται, όπως το δικαίωμα της ζωής ή το δικαίωμα της ψήφου, το δι­καίωμα της ελεύθερης έκφρασης, το δικαίωμα στη μόρφωση κ.ά. Αυτά τα δικαιώματα δεν αρκεί να διακηρύσσονται σε Συντάγματα, σε νόμους ή σε διεθνείς συμβάσεις. Πρέπει να τηρούνται στην πράξη για να μπορούμε να ζούμε με ελευθερία, ασφάλεια και αξιοπρέπεια.

·        Ανθρώπινα δικαιώματα είναι τα δικαιώματα που απολαμβάνει ο άνθρωπος λόγω της ανθρώπινης ιδιότητάς του και ανεξάρτητα από φυλή , εθνικότητα , θρήσκευμα και τόπο διαμονής.

·        Με τον όρο ανθρώπινα δικαιώματα εννοούμε τη δυνατότητα του ανθρώπου να ζει και να δραστηριοποιείται σύμφωνα με τους νόμους , για να ολοκληρώνεται και να πετυχαίνει τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του σε όλους τους τομείς.

     ΔΙΚΑΙΩΜΑ -ΚΑΘΗΚΟΝ: Σύμφωνα με το Θουκυδίδη, είναι η «δίκαιη απαίτηση» από το άτομο της ελευθερίας του να δρα, με σκοπό τη διασφάλιση των συμφερόντων του ή των συμφερόντων του συνόλου στο οποίο ανήκει. Άρα, το δικαίωμα είναι η αξίωση που πηγάζει από το νόμο (γραπτό ή άγραφο) και το δίκαιο, το σύνολο των απαιτήσεων που πηγάζουν από την εκτέλεση του καθήκοντος. Γι' αυτό και κάθε δικαίωμα για τον άνθρωπο είναι συγχρόνως και καθήκον τόσο απέναντι στον εαυτό του όσο και απέναντι στους συνανθρώπους του.

 

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες μας επιτρέπουν να αναπτύξουμε πλήρως και να χρησιμοποιήσουμε τις ανθρώπινες αρετές μας, τη νοημοσύνη μας, τα ταλέντα μας και τη συνείδησή μας και να ικανοποιήσουμε τις πνευματικές και άλλες ανάγκες μας. Αυτά βασίζονται πάνω στις αυξανόμενες απαιτήσεις της ανθρωπότητας για μια ζωή μέσα στην οποία η έμφυτη αξιοπρέπεια και η αξία κάθε ανθρώπου θα τυγχάνει σεβασμού και προστασίας.

Η κεντρική έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η εγγε­νής αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Ο σεβασμός αυτής της αξιοπρέ­πειας είναι η μόνη αξία πάνω στην οποία μπορεί να βασιστεί η αρμονία και η συνεργασία ανάμεσα στα άτομα, στα θεσμικά όρ­γανα και στα έθνη. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι σύμφυτα με την ανθρώπινη ύπαρξη. Είναι παγκόσμια- είναι το θεμέλιο της δι­καιοσύνης και της ειρήνης· είναι το θεμέλιο της ανθρώπινης φύσης- χωρίς αυτά δεν μπορούμε να ζούμε ως ανθρώπινα όντα.

Η αποστέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών δεν είναι μόνο μια ατομική και προσωπική τραγωδία αλλά επίσης δημιουργεί συνθήκες κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής, ενσπείροντας τη βία και τη σύγκρουση μέσα και μεταξύ κοινωνιών και εθνών. Όπως δηλώνει η πρώτη πρόταση της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια "αποτελεί τον ακρογωνιαίον λίθο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο".

 

Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Η Οικουμενική Διακήρυξη είναι η πιο πλατιά αναγνωρισμένη δήλωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και χαρα­κτηρίζεται «ως κοινό ιδανικό για όλους τους λαούς και όλα τα έθνη». Η πιο αποτελεσματική διεθνής κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιω­μάτων είναι ουσιώδης προϋπόθεση της διεθνούς ειρήνης και προόδου.

Σύμφωνα με το πνεύμα αυτής της δέσμευσης υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 10 Δεκεμβρίου 1948 -ημέρα που σήμερα γιορτάζεται σ' ολόκληρο τον κόσμο ως Ημέρα Ανθρωπί­νων Δικαιωμάτων.  

Από την έκδοση του Ελληνικού τμήματος Διεθνούς Αμνηστίας (εκδόσεις Πλέθρον, 1987)

Ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών  συνδέει στις δύο πρώτες φράσεις του τη βούληση για την εξασφάλιση της ειρήνης στον κόσμο με τη διακήρυξη της πίστης στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα:

 «Εμείς οι Λαοί των Ηνωμένων Εθνών αποφασισμένοι να σώσουμε τις ερχόμενες γενεές από τη μάστιγα του πο­λέμου, που δύο φορές στα χρόνια μας έφερε στην ανθρωπό­τητα ανείπωτη θλίψη, να διακηρύξουμε και πάλι την πίστη μας στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, στην αξιοπρέπεια και στην αξία του ανθρώπου, στα ίσα δικαιώματα ανδρών και γυναικών και μεγάλων και μικρών εθνών...»

Έτσι αναγνωρίστηκε διεθνώς ότι ο σεβασμός για τα αναφαίρε­τα δικαιώματα του ανθρώπου αποτελεί το θεμέλιο της ελευθε­ρίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο. Η παραγνώ­ριση αυτής της αξίας μπορεί να οδηγήσει σε εξέγερση ή πόλεμο ως διέξοδο στην αφόρητη πίεση· η παραγνώριση αυτής της αξίας οδήγησε στις βαρβαρότητες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Αποτελεσματική διεθνής κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιω­μάτων είναι ουσιώδης προϋπόθεση της ελευθερίας, της διεθνούς ειρήνης και προόδου στον κόσμο.

 Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Διακηρύσσει ότι η παρούσα Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη Διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών, και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους, τόσο ανάμεσα στους λαούς των ίδιων των κρατών μελών όσο και ανάμεσα στους πληθυσμούς χωρών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.

Τα 30 άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης ορίζουν

Α. ΑΤΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

 1.      Ελευθερία και ισότητα στα δικαιώματα.

 Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα

      2.Το δικαίωμα για δίκαιη και ίση μεταχείριση, απαγόρευση κάθε μορφής διακρίσεων

      3.      Το δικαίωμα στη ζωή, ελευθερία, προσωπική ασφάλεια

     4.      Απαγόρευση της δουλείας.

    5.      Απαγόρευση των βασανιστηρίων, απάνθρωπων ποινών και κακομεταχείρισης

   6.      Το δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής προσωπικότητας.

    7.      Το δικαίωμα της ισότητας απέναντι στον νόμο.

   8.      Το δικαίωμα της νομικής προστασίας.

    9.      Απαγόρευση της αυθαίρετης σύλληψης, κράτησης, εξορίας

   10. Το δικαίωμα για τίμια δίκη.

  11. Εξασφάλιση αμερόληπτης δικαστικής κρίσης (Το τεκμήριο της αθωότητας)

  12. Το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής.(Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψης του)

   13. Το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης και εγκατάστασης. .

   14. Το δικαίωμα του πολιτικού ασύλου.

   15. Το δικαίωμα της ιθαγένειας.

   16. Το δικαίωμα του γάμου (χωρίς κανένα περιορισμό εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας ή της θρησκείας και με ελεύθερη και πλήρη συναίνεση των μελλονύμφων)

    17. Το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.

   18. Ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. 

   19. Το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης.

   20. Το δικαίωμα των ειρηνικών συγκεντρώσεων και του συνεταιρι­σμού. 

Β. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

21.  Το δικαίωμα της συμμετοχής στα δημόσια πράγματα. --

Γ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ -ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ -ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτι­στικά Δικαιώματα που καταρτίστηκε μαζί με το Διεθνές Σύμφω­νο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα τέθηκε σε ισχύ στις 3 Ιανουαρίου 1976 Εκφράζει την πεποίθηση ότι η προαγωγή των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, όπως και των ατομι­κών και πολιτικών δικαιωμάτων είναι «υψίστης σημασίας για την πλήρη αναγνώριση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και αξίας και για την επίτευξη των θεμιτών επιδιώξεων του κάθε ατόμου. το ιδεώδες του ελεύθερου, του απαλ­λαγμένου από φόβο και ένδεια ανθρώπινου όντος, δεν μπορεί να  πραγματοποιηθεί παρά μόνον εφόσον δημιουργηθούν οι προϋπο­θέσεις κάτω από τις οποίες ο καθένας θα μπορεί να απολαμβάνει τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά του δικαιώματα, όπως και τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματά του.

Τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά δικαιώματα εξα­σφαλίζουν την ικανοποίηση των περισσοτέρων φυσικών αναγκών του ανθρώπου και η συνειδητοποίηση τους μας φέρνει πιο κοντά στο ιδεώδες της κοινωνίας των ίσων πολιτών. Από το βαθμό συ­νειδητοποίησης των δικαιωμάτων αυτών στις διάφορες κοινωνίες εξαρτάται και η δυνατότητα των πολιτών τους να ασκούν τα ατο­μικά και πολιτικά τους δικαιώματα.

 22. Το δικαίωμα για κοινωνική προστασία.

Η κοινωνία έχει χρέος να εξασφαλίσει την ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου.

 23. Το δικαίωμα στην εργασία.

-δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμά του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργία.

- δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία.

- δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αμοιβή της εργασίας, αν υπάρχει, πρέπει να συμπληρώνεται με άλλα μέσα κοινωνικής προστασίας.

- δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να συμμετέχει σε συνδικάτα για την προάσπιση των συμφερόντων του.

24. Το δικαίωμα στην ανάπαυση και τον ελεύθερο χρόνο

25. Το δικαίωμα για επαρκές βιοτικό επίπεδο.

-δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξαρτήτων της θέλησης του.

-Η μητρότητα και η παιδική ηλικία έχουν δικαίωμα ειδικής μέριμνας και περίθαλψης. 'Ολα τα παιδιά, ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα, απολαμβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία.

26.  Το δικαίωμα στην εκπαίδευση (Πρέπει να είναι δωρεάν και υποχρεωτική στη στοιχειώδη και υποχρεωτική βαθμίδα . Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιακών ελευθεριών. Πρέπει να προάγει την κατανόηση, την ανεκτικότητα και τη φιλία ανάμεσα σε όλα τα έθνη και σε όλες τις φυλές και τις θρησκευτικές ομάδες)

27. Το δικαίωμα ελεύθερης συμμετοχής  στην πνευματική ζωή της κοινότητας, να χαίρεται τις καλές τέχνες και να μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και στα αγαθά της.

28. Το δικαίωμα της προστασίας των δικαιωμάτων.

29.  Καθήκοντα προς την κοινότητα και σεβασμό των δικαιωμάτων. (Τα δικαιώματα συνεπάγονται υποχρεώσεις. Ελευθερία χωρίς αίσθηση ευθύνης εύκολα εκφυλίζεται σε κατάχρηση της ελευθε­ρίας.)

30.  Επαγρύπνηση για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων.

                          ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

     Περιεχόμενο της τρίτης γενιάς αποτελούν εκείνα τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται όχι σε μεμονωμένα άτομα αλλά σε ομάδες ή που μπορούν να εφαρμοστούν μόνο από την κοινωνία των κρατών στο σύνολό της. Στη μεταπολεμική περίοδο, παρατηρείται μια συστηματική και διαρκής αυξητική τάση διεθνοποίησης της προστασίας των ατομικών ελευθεριών. ταυτίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα τρίτης γενιάς με τα δικαιώματα αλληλεγγύης, αυτό συντελείται επειδή αυτά τα δικαιώματα βασίζονται σε κοινωνική ή διακρατική αλληλεγγύη.

     Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η συνακόλουθη απελευθέρωση τεράστιων δυνατοτήτων που μπορεί να αξιοποιήσει κάθε άνθρωπος συνεπάγεται ι. τον εμπλουτισμό του περιεχομένου πολλών δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία της έκφρασης, η ελευθερία της επικοινωνίας και η προστασία της ιδιωτικής ζωής, αλλά και ιι. την ανάδειξη νέων δικαιωμάτων.

     Πιο συγκεκριμένα, τα ανθρώπινα δικαιώματα της 3ης γενιάς έχουν στόχο την προστασία του ανθρώπου από τις επεμβάσεις της τεχνολογίας και της εξουσίας. Η θεμελίωσή τους αποτελεί αίτημα που απορρέει από την τεράστια ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, την εμφάνιση της κοινωνίας της πληροφορίας και την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας.  Εδώ εντάσσεται το δικαίωμα για την ανάπτυξη, την ειρήνη, την προστασία από την ένδεια, το δικαίωμα σε ακέραιο φυσικό περιβάλλον, το δικαίωμα στην ανάπτυξη, το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών, το δικαίωμα στο πολιτιστικό περιβάλλον κοκ

Ειδικότερα:

·                    ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (ως προϋπόθεση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων και ασφαλιστικής δικλίδας για το μέλλον των επερχόμενων γενεών). Το περιεχόμενο του νέου αυτού δικαιώματος είναι θεμελιώδες για δύο βασικούς λόγους: αφενός δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να βιώνει αρμονικά με τη φύση και με αξιοπρέπεια και ευημερία, και αφετέρου, να έχει χρέος να προστατεύσει και να βελτιώσει το περιβάλλον για αυτόν και για τις γενιές του αύριο. Το δικαίωμα του περιβάλλοντος, εκφράζει το συλλογικό ενδιαφέρον για την προστασία του και δεν ταυτίζεται με προσωπικά συμφέροντα ατόμων. Παράλληλα, επιδιώκει τη δημιουργία καθώς και διατήρηση συνθηκών που να εξασφαλίζουν τη ψυχική και πνευματική υγεία, κοινωνική πρόοδο, αξιοπρέπεια και παιδευτική ανάταση των πολιτών με μια λέξη ποιότητα ζωής.

•               Το δικαίωμα στο πολιτιστικό περιβάλλον: Το διεθνές ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά αγαθά ως ιστορικό παρελθόν και μνημεία του κάθε έθνους κράτους, δεν σημαίνει ότι ο πλούτος των αγαθών αυτών ανήκει μόνο στα έθνη εκείνα που είναι θεματοφύλακές τους. Απεναντίας, αυτά τα αγαθά αποτελούν τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς του ανθρωπίνου γένους. Υπό την έννοια ότι ο πολιτισμός ανήκει σε όλους και αποτελεί κοινό αγαθό, είναι δικαίωμα συλλογικό που εκφράζει το συλλογικό ενδιαφέρον για την προστασία του πολιτιστικού ή πιο σωστά πολιτισμικού περιβάλλοντος . Επίσης, επιδιώκει την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και για το συμφέρον του ανθρώπου και για τον πολιτισμό καθ’ εαυτό ως αυτοτελή αξία. Τέλος, είναι και δικαίωμα αλληλεγγύης εφόσον επιδιώκει την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς για την ανθρωπότητα του μέλλοντος

•                Δικαίωμα των ατόμων και των λαών για προστασία από τους καινοφανείς κινδύνους που εγκυμονούν α. η παγκοσμιοποίηση (απώλεια πολιτισμικής ταυτότητας, έλεγχος από τους ισχυρούς της γης), β. οι εξελίξεις στη μοριακή βιολογία, τη γενετική π.χ. ανάγνωση γενετικών κωδίκων, γενετική τροποποίηση τροφίμων, κλωνοποίηση (ενδεχόμενες παρενέργειες στην υγεία και την ψυχολογία του ανθρώπου, τις ανθρώπινες σχέσεις) γ. τα πρόσφατα τεχνολογικά επιτεύγματα: τηλεπικοινωνίες, διαδίκτυο, ψηφιακή τεχνολογία, ραντάρ (παρέχουν τη δυνατότητα παρακολούθησης της σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας κ.λπ., παραβιάζοντας έτσι τα «προσωπικά δεδομένα» του ατόμου).

•               Το δικαίωμα στην πολιτισμική διαφορετικότητα, αφού ζούμε σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης των κοινωνιών, πολιτισμικού συγκρητισμού, συνεχών μετακινήσεων ατόμων και ομάδων, που διαμορφώνουν τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα των σημερινών κοινωνιών.

•               Στην 3η γενιά μπορούν να προστεθούν ακόμη ο πληροφοριακός αυτοκαθορισμός =η ελευθερία του πολίτη να επιλέγει τις πηγές πληροφόρησής του, κάτι που δεν είναι αυτονόητο στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

•                 Τα δικαιώματα των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων.

•                 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΟΣ