ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ

(φωτο από http://www.babylonia.gr/)

Ποινή: είναι η κύρωση που υφίσταται ο παραβάτης ενός γραπτού νόμου με σκοπό την αποκατάσταση της κοινωνικής ευρυθμίας και της έννομης τάξης.
Χαρακτηριστικά διατυπώνεται η άποψη ότι "κάθε πολιτεία για να κατοχυρώσει τα δικαιώματα των πολιτών και να διασφαλίσει την κοινωνική ισορροπία, επιβάλλει ποινές σ' αυτούς που παραβαίνουν τους νόμους".
Τα διάφορα είδη ποινών (χρηματική ποινή, φυλάκιση, στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, θανατική καταδίκη) εξασφαλίζουν τη σιγουριά αλλά και την ευνομία στην πολιτεία.
Σκοπός της ποινής
- ο σωφρονισμός του παραβάτη που διέπραξε το αδίκημα.
- η αναμόρφωση του χαρακτήρα του μέσα από τη συνειδητοποίηση της πράξης του αλλά και του τιμήματος που πληρώνει.
- η κατάλληλη προετοιμασία για ομαλή επανένταξη στην κοινωνία, διαπαιδαγώγηση - ανακοινωνικοποίηση του εγκληματία, μέσα από τον προσανατολισμό του στους νόμους και τις αξίες που αποδέχεται η κοινωνία.
- η ποινή εντάσσεται στο πλαίσιο της απονομής του δικαίου, δηλ. δικαιώνει και λυτρώνει τον αδικημένο, αλλά αποκαθιστά και την ηθική τάξη στην κοινωνία (αποκατάσταση της διαταραγμένης κοινωνικής ισορροπίας).
- ο εκφοβισμός και η αποθάρρυνση των επίδοξων εγκληματιών, μέσο παραδειγματισμού για το κοινωνικό σύνολο.

"Η ποινή φέρεται να έχει μια πολύπλευρη κοινωνική λειτουργία. Εκφοβιστική, ως απευχή που επικρέμαται για τον επίδοξο δράστη εγκληματικών πράξεων, εκτονωτική, όταν επιβάλλεται, του ψυχικού πάθους εκείνων που προσβάλλονται από τις πράξεις αυτές, διορθωτική, όταν εκτίεται, για όποιον τη δοκιμάζει και τη βιώνει, επανορθωτική, για τη διαταραγμένη από τις εγκληματικές πράξεις κοινωνική ισορροπία, διδακτική, στην προσπάθεια ποδηγέτησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς από την εκάστοτε κρατική εξουσία".Ι.Ε. Μανωλεδάκης

ΓΕΝΙΚΑ: η ποινή ηθικοποιεί, εξανθρωπίζει, προβάλλει αξίες, τονίζει στον πολίτη την ανάγκη του αλληλοσεβασμού και της αποδοχής των κανόνων της κοινωνίας, ενισχύει τη κοινωνική συνείδηση, προϊδεάζει τον πολίτη για τις συνέπειες της απειθαρχίας, υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις του, καταστέλλει τα πάθη του και περιορίζει την ενστικτική του τάση για ετερότητα, επιβολή και απεριόριστη ικανοποίηση επιθυμιών - επιδιώξεων.
Η ποινή είναι συνοδοιπόρος της κοινωνικής αναγκαιότητας / συμβατικότητας. Συγκαταλέγεται στα μέσα που διαθέτει η κοινωνία για τη διαπαιδαγώγηση και την κοινωνικοποίηση των μελών της.
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ: εξασφαλίζεται στους πολίτες, έστω και με αυτό τον τρόπο, το αίσθημα της ασφάλειας - προστασίας. Η αμερόληπτη και απαρέγκλιτη εφαρμογή των ποινών είναι συντελεστής της κοινωνικής τάξης αλλά και της νομιμοφροσύνης των πολιτών.
ΑΝΤΙΘΕΤΑ: η χαλάρωση ή η υπερβολική αυστηρότητα στην επιβολή των ποινών μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για την κοινωνική σταθερότητα, να προκαλέσει αναταραχές, βίαιες συγκρούσεις, να επιφέρει την αναρχία, τη διάλυση της κοινωνίας.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Ο υπότροπος εγκληματίας ξαναγυρίζει στη φυλακή και περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του εκεί. Αυτό αποδεικνύει ότι η φυλακή δεν μπορεί να επιτελέσει επιτυχώς το ρόλο της. "Το καθεστώς της φυλάκισης αποτελεί μία κατάσταση αντικείμενη στην ίδια την ουσία της ανθρώπινης φύσης. Και η επιβολή αυτής της ανθρώπινης κατάστασης δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς καταπίεση και βιαιότητα, ακριβώς γιατί έρχεται σε αντίθεση με τις πιο μύχιες και ατράνταχτες παρορμήσεις για ελευθερία και αυτοπροσδιορισμό. Επομένως, η φυλακή είναι εξορισμού χώρος βίας και αναπαραγωγής της βίας". Β. Φίλιας
- Αν δεχτούμε ότι ο εγκληματίας δε γεννιέται, αλλά δημιουργείται μέσα στις ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες της εποχής, τότε ο έγκλειστος πληρώνει ένα τίμημα για αδίκημα απέναντι στην κοινωνία, του οποίου τα αίτια βρίσκονται στην ίδια την κοινωνία.
- Οδηγεί το άτομο στην αντίδραση, το κονιορτοποιεί και το εξαθλιώνει ως προσωπικότητα, καταρρακώνει τον ψυχισμό και τον αυτοσεβασμό του.
- Καλλιεργεί στην ψυχή του κατάδικου το μίσος για την κοινωνία.

ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ για την αποδοτική λειτουργία του σωφρονιστικού συστήματος
- "Τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση του εγκλήματος δεν πρέπει να είναι κατά του εγκληματούντος, αλλά υπέρ του, δηλ. να στοχεύουν στην αποκατάστασή του ως προσωπικότητας, όχι στην καταστροφή του". Πρέπει η ποινή να εξασφαλίζει όρους αναδιαπαιδαγώγησης του εγκληματία, να έχει δηλ. ανθρωπιστικό χαρακτήρα.
- "Η ανατοποθέτηση της προσωπικότητας αυτής σε μια βάση, που θα της επιτρέψει να λειτουργεί ομαλά, απαιτεί ένα έργο πολυσύνθετο, που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να εκπληρώσει η φυλακή εφόσον η όλη της σύλληψη στηρίζεται στην ιδέα της ανταπόδοσης και της προστασίας της κοινωνίας από μια επικίνδυνη προσωπικότητα"Β. Φίλιας
-Η εργασία και η εξειδίκευση θα συμβάλλουν στην ταχύτερη κοινωνική ένταξη των αποφυλακιζομένων, στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων, στον περιορισμό της εγκληματικότητας και κυρίως στη μείωση των φαινομένων υποτροπής.
-Επαγγελματική κατάρτιση των κρατουμένων.
-Ανθρώπινοι όροι διαβίωσης στις φυλακές.
-Εξειδικευμένο προσωπικό στην υπηρεσία σωφρονισμού του οποίου η δραστηριότητα θα αποβλέπει στη θετική ανασυγκρότηση της ζωής τους για τη ζωή".
-Σεμινάρια επιμόρφωσης, πολιτιστικά προγράμματα, εκδηλώσεις, δραστηριότητες - καλλιέργεια του ψυχικού κόσμου, εκτόνωση δημιουργικότητας, εσωτερικός εκπολιτισμός,
- Αναδιάρθρωση των κοινωνικών αντιλήψεων και εξάλειψη των προκαταλήψεων που στιγματίζουν και περιθωριοποιούν τους πρώην κατάδικους, δυσχεραίνουν την επανένταξή τους στην κοινωνία.

ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ



(Francisco José de Goya 3η Μαΐου 1808, 1814, λάδι σε μουσαμά, 266x345 εκ., Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη/ Στις 3 Μαΐου του 1808 εκτελέστηκαν μαζικά περίπου 400 Ισπανοί πολίτες από τα γαλλικά στρατεύματα, οδηγώντας σε μία γενικευμένη ισπανική εξέγερση / πηγή: wikipedia)


Διατυπώνεται συχνά η άποψη ότι "η διόγκωση των φαινομένων βίας και εγκληματικότητας οφείλεται και στην τάση που ανιχνεύεται, στις σύγχρονες κοινωνίες, για κατάργηση της θανατικής ποινής".
Ο προβληματισμός γύρω από τη σκοπιμότητα αλλά και την ορθότητα - ακόμα και τη συνταγματικότητα της θανατικής ποινής είναι πάντα επίκαιρος.

Επιχειρήματα υπέρ της θανατικής ποινής
• Η θανατική ποινή δεν έρχεται σε αντίθεση με το κοινό αίσθημα. Η κοινή γνώμη επιθυμεί την καταδίκη σε θάνατο εγκληματιών που σκορπίζουν αφειδώς το θάνατο και μάλιστα με στυγερό τρόπο. Νιώθει ασφάλεια και ικανοποιείται το περί δικαίου αίσθημα μετά την επιβολή μιας τέτοιας ποινής.
• Η ικανότητα της θανατικής ποινής ν' αποτρέψει στο μέλλον παρόμοια εγκλήματα, η αποτρεπτική της λειτουργία για την τέλεση παρόμοιων αποτρόπαιων πράξεων. Για τους επαγγελματίες εγκληματίες, η απειλή θανατικής ποινής έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα.
• Όσοι προβάλλουν τα ανεπανόρθωτο της θανατικής ποινής ως επιχείρημα για την κατάργησή της, προσπαθούν να εντυπωσιάσουν αλλά και να παραπλανήσουν. Διότι κάθε ποινή είναι ανεπανόρθωτη εκτός από τη χρηματική ποινή. Τα χρόνια της φυλακής δεν γυρίζουν πίσω ούτε οι ευκαιρίες που έχασε στη ζωή του. Εκείνο επομένως που απαιτείται στην επιβολή κάθε ποινής, πόσο μάλλον της θανατικής, είναι η έκδοση μη παραπλανημένων δικαστικών αποφάσεων.
• Το αν "επιτρέπεται" ή όχι η αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής, είναι θέμα μεταφυσικό και όχι θετικό (κοινωνικό- νομικό). Από μεταφυσική πλευρά, η ανθρώπινη ζωή είναι η μεγαλύτερη αξία. Από θετική - κοινωνική πλευρά και μάλιστα νομική, όμως, δεν εξετάζεται τι έχει μεγαλύτερη αξία αλλά τι προηγείται στην προστασία. Και αυτό που προηγείται είναι η αυτοπροστασία της κρατικής εξουσίας με την νομική προστασία των πολιτών και της ζωής τους.
• Αν η θανατική ποινή είναι αντισυνταγματική επειδή δεν σέβεται ως αξία τον άνθρωπο και παραβιάζει τα δικαιώματά του, τότε το ίδιο συμβαίνει και με την ισόβια κάθειρξη, την ισόβια δηλαδή στέρηση της προσωπικής ελευθερίας.
Ι.ΜΑΝΩΛΕΔΑΚΗ, "Γενική θεωρία του ποινικού δικαίου"

Επιχειρήματα κατά της θανατικής ποινής
• Όταν αποδίδουμε την έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας στην κατάργηση της θανατικής ποινής, σημαίνει ότι παραβλέπουμε τους ουσιαστικούς παράγοντες / τη γενεσιουργό αιτία και αναζητάμε τη εύκολη λύση.
• Σε χώρες όπου ισχύει η θανατική ποινή, δεν παρουσιάζεται θεαματική μείωση της εγκληματικότητας, καθώς μάλιστα δεν έχει αποδειχτεί η αποτρεπτική δύναμη αυτής της ποινής. Για παράδειγμα οι κατά συρροή δολοφόνοι, οι ψυχοπαθείς ουδόλως αποθαρρύνονται από την προοπτική της θανατικής καταδίκης. Άλλωστε οι ψυχικά νοσούντες δολοφόνοι εξαιρούνται από αυτή την πρακτική. Ποιος είναι εκείνος ο εγκληματίας, που διαπράττει εν θερμώ ένα έγκλημα και συνάμα αναλογίζεται τις επιπτώσεις της ενέργειάς του ή φαντάζεται ότι θα πέσει στα χέρια των διωκτικών αρχών.
• Το σωφρονιστικό σύστημα δεν αποβλέπει στην εκδίκηση αλλά στο σωφρονισμό, τη διόρθωση - επανένταξη - ανακοινωνικοποίηση του εγκληματία, ευκαιρία που του στερεί η άκαμπτη επιβολή της "εσχάτης των ποινών".
• Σε περίπτωση δικαστικής πλάνης δεν υπάρχουν περιθώρια επανόρθωσης του λάθους
• Η κοινωνία δεν έχει από ηθική και ανθρωπιστική άποψη το δικαίωμα να αφαιρεί ζωές.
• Η θανατική ποινή (η βαναυσότητά της) προκαλεί το κοινό αίσθημα, διχάζει την κοινωνία, εξάπτει το μίσος, το φανατισμό, σηματοδοτεί την ηθική καταρράκωση της κοινωνίας, αλλά αποδεικνύει και την αναποτελεσματικότητα του σωφρονιστικού συστήματος και του κράτους γενικότερα να συγκρατήσει την αλματωδώς εξελισσόμενη εγκληματική δραστηριότητα στις κοινωνίες και να διατηρήσει την έννομη τάξη με πιο ήπια και προληπτικά μέτρα.
• Σε μια εποχή πολιτισμικής προόδου, η εκτέλεση της θανατικής ποινής, ακόμα και για το πιο στυγερό έγκλημα, αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων "η θανατική εκτέλεση αποτελεί τη μεγίστη φυσική και ηθική βλάβη που μπορεί να υποστεί ένα άτομο από την πολιτεία".
• Στα ανελεύθερα καθεστώτα, γίνεται χρήση εκ μέρους της εξουσίας της θανατικής καταδίκης για τη δολοφονία - φυσική εξόντωση των αντιφρονούντων.
• Ο ΦΥΛΕΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ της θανατικής ποινής στις ΗΠΑ: οι θανατοποινίτες συνήθως προέρχονται από τις φυλετικές /εθνικές μειονοτικές κοινότητες της χώρας, από εξαθλιωμένα κοινωνικά στρώματα των μεγαλουπόλεων. Είναι εκείνοι που κατά κύριο λόγο διέπραξαν έγκλημα, ωστόσο δεν έχουν την οικονομική δύναμη να πληρώσουν έναν επιφανή νομικό που θα τους απάλλασσε από τις βαριές κατηγορίες, συνήθης πρακτική για πολύ χειρότερους εγκληματίες (οργανωμένο έγκλημα, μεγαλοδιακινητές και έμποροι ναρκωτικών, μαφιόζοι κοκ.). Ήδη στις ΗΠΑ πολλοί μιλούν για ρατσιστική απονομή δικαιοσύνης, αφού στις φυλακές πλεονάζουν μαύροι και ισπανόφωνοι κρατούμενοι.
«Η Ο' Κόνορ, από τους υπέρμαχους της θανατικής ποινής στις ΗΠΑ, εξέπληξε τους πάντες προτείνοντας να απαιτείται συγκεκριμένη ελάχιστη επαγγελματική πείρα των δικηγόρων που θα ορίζονται για την υπεράσπιση κατηγορουμένων που αντιμετωπίζουν την ποινή του θανάτου. Έτσι θα ορίζονται συνήγοροι έμπειροι και ενδεχομένως ειδικευμένοι σε περιπτώσεις που η ποινή μπορεί να είναι θάνατος. Και όλα αυτά γιατί οι στατιστικές δείχνουν πως συχνά σοβαρές περιπτώσεις θανατικής ποινής ανατίθενται σε άπειρους δικηγόρους (περίπτωση Μάικλ Γκράχαμ), γιατί οι κατηγορούμενοι δεν έχουν χρήματα να τους πληρώσουν.» Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία- 13/01/2002
• ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΥΣΤΗΡΟΤΗΤΑΣ ΠΟΙΝΗΣ :συχνά σε χώρες όπου επικρατεί ο ισλαμικός νόμος και η ανάλογη ηθική (Νιγηρία, Σουδάν, Αφγανιστάν..) οι γυναίκες καταδικάζονται σε θάνατο για το αδίκημα της μοιχείας ή άλλες συμπεριφορές που αντιβαίνουν στο νόμο

ΚΕΙΜΕΝΟ
Γιατί πρέπει να καταργηθεί
Βασική αρχή του Ποινικού Δικαίου είναι ότι ποινές -που από τη φύση τους όλες καταργούν ή περιορίζουν δικαιώματα του ανθρώπου (Δ.Α.)- επιβάλλονται εφ' όσον και στο βαθμό που είναι αναγκαίες και χρήσιμες.
Η θανατική ποινή (θ.π.) που προσβάλλει το πρώτο Δ.Α., το δικαίωμα στη ζωή, ούτε αναγκαία ούτε χρήσιμη είναι.
Αναγκαία δεν είναι, αφού υπάρχουν στερητικές της ελευθερίας ποινές μέχρι και ισόβιες. Χρήσιμη δεν είναι, αφού δεν είναι αποτελεσματική, αντιθέτως μάλιστα, εξαγριώνει και εξαχρειώνει τα μέλη της κοινωνίας.
Ας πλησιάσουμε το θέμα πιο αναλυτικά. Η θανατική ποινή εξαγριώνει τους ανθρώπους, που εθίζονται στην ιδέα της επιτρεπόμενης εξόντωσης του άλλου, και τους ωθεί στη χρήση ανάλογου τρόπου αντίδρασης, δηλαδή με ανθρωποκτονία, εναντίον εκείνου που θεωρούν ότι είναι αίτιος κάποιας οδυνηρής, γι' αυτούς, αποστέρησης (frustration). Υποσυνείδητα, ο υποψήφιος ανθρωποκτόνος ταυτίζεται με την πολιτεία που εξοντώνει τον εχθρό της και έτσι προχωρεί ευχερέστερα στην απόφαση να εξοντώσει το δικό του εχθρό. Γι' αυτό και έχει παρατηρηθεί ότι συχνά, για κάποιο χρονικό διάστημα αμέσως ύστερα από μια θανατική εκτέλεση, αυξάνει ο αριθμός ανθρωποκτονιών στη χώρα εκτέλεσης . Το σπουδαιότερο, όμως, είναι ότι στις χώρες που γίνονται λίγο-πολύ συχνά θανατικές εκτελέσεις, εμφανίζεται παράλληλα υψηλή ανθρωποκτόνος εγκληματικότητα. Στις ΗΠΑ μάλιστα -που οι θανατικές εκτελέσεις προβάλλονται κάποτε και από την τηλεόραση- παρουσιάζεται επανειλημμένα το μοναδικό φαινόμενο μαθητών που πυροβολούν αδιακρίτως τους συμμαθητές τους.
Η απάνθρωπη αυτή ποινή είναι και αναποτελεσματική. Καμία επιστημονική μελέτη, που έλαβε υπ' όψιν και στατιστικές χωρών οι οποίες εφήρμοζαν και στη συνέχεια κατήρτησαν -και κάποτε επανέφεραν- τη θ.π., δεν απέδειξε μειωτικό αντίκτυπό της στον αριθμό των σχετικών εγκλημάτων.
Ο. Μπεκαρία, το 18ο αιώνα, είχε ήδη υποστηρίξει ότι ανασχετική επιρροή στην εγκληματική απόφαση έχει όχι η βαρύτητα της ποινής, αλλά η βεβαιότητα της τιμώρησης. Και είχε ρητώς ταχθεί κατά της θ.π.
Ήδη όμως τον 5ο αιώνα π.Χ., ο Θουκυδίδης (Θουκυδίδου, Ιστορία, Βιβλ. Γ' 45, δημηγορία Διοδότου) υποστήριξε την αναποτελεσματικότητα της θανατικής ποινής. Αφού διαπιστώνει ότι η χρήση της θ.π. από πολλές πόλεις και για διαρκώς περισσότερες μορφές εγκλημάτων δεν είχε αποτέλεσμα, προχωρεί σε ψυχολογική ανάλυση του φαινομένου που θα πρέπει να ζηλέψουν αρκετοί σύγχρονοι εγκληματολόγοι.
Χρήσιμο θεωρώ να αναφέρω ορισμένα περιστατικά από την πραγματικότητα που αναμφισβήτητα αποδεικνύουν το αλυσιτελές της θανατικής ποινής.
Όταν εισήχθη ο καπνός στην Ευρώπη, το κάπνισμα, τιμωρούμενο σε αρκετές χώρες με θάνατο, για να μη διαδοθεί, διαδόθηκε ωστόσο σε όλη την Ευρώπη.
Άλλο παράδειγμα. Κατά τη δημόσια θανατική εκτέλεση, συνήθως με φρικτά βασανιστήρια, κακοποιών ανάμεσα στους οποίους και πορτοφολάδων, που παρακολουθούσε συνωστιζόμενο πλήθος το 16ο και 17ο αιώνα, οι πορτοφολάδες ανέπτυσσαν τη μεγαλύτερη δράση τους. Η τόλμη της ένδειας και η ελπίδα διαφυγής αποτελούσαν σημαντικούς αιτιώδεις παράγοντες αυτής της συμπεριφοράς.
Στη Δανία, το 1944, όταν οι γερμανικές αρχές κατοχής διέλυσαν τη δανική αστυνομία επειδή τις σαμποτάριζε, αυξήθηκε ο αριθμός των εγκλημάτων γενικά, με εξαίρεση τις ανθρωποκτονίες και τα βαριά σεξουαλικά εγκλήματα, που έμειναν ανεπηρέαστα από τη μείωση του φόβου της αποκάλυψης και της τιμώρησης, παρ'όλο που αυτά μπορούσαν να επισύρουν θανατική ποινή. Με άλλα λόγια, η αύξηση ή μείωση της πιθανότητας επιβολής θανατικής ποινής δεν επηρεάζει τους δράστες βαριών εγκλημάτων.
Το τραγικότερο όμως είναι ότι η ποινή αυτή είναι η μόνη ανεπανόρθωτη. Και όμως οι δικαστικές πλάνες δεν είναι λίγες. Πάντως είναι περισσότερες από όσο νομίζεται. Διότι σ' αυτές δεν πρέπει να υπολογιστούν μόνο οι περιπτώσεις που ο εκτελεσθείς δεν ήταν ο δράστης του εγκλήματος, όπως γίνεται συνήθως, αλλά και πολλές περιπτώσεις που ενώ συνέτρεχαν κάποιες ελαφρυντικές περιστάσεις, δεν μπόρεσε να τις αποδείξει ο κατηγορούμενος ή παρέλειψε να τις προβάλει ο συνήγορός του. Και όμως, αυτό θα ήταν αρκετό για να καταγνωσθεί ποινή ελαφρότερη από τη θανατική.
Συμπέρασμα από όλα τα παραπάνω είναι ότι η κατάργηση της θανατικής ποινής επιβάλλεται. Και πράγματι, αυτή είναι η διεθνής τάση, που προωθείται συστηματικά και από διεθνή κείμενα (instruments) των μεγάλων διεθνών οργανισμών (ΟΗΕ, Συμβουλίου της Ευρώπης, Ε.Ε.)6, προς τα οποία προσαρμόζονται και πολλές εθνικές νομοθεσίες. Αξίζει να σημειώσουμε ότι και στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης η θανατική ποινή έχει καταργηθεί.
Ωστόσο, η εσχάτη ποινή επιζεί σε πολλές ακόμη χώρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, το Φεβρουάριο του 2000, 87 χώρες διατηρούσαν τη θανατική ποινή -μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ινδία, το Ιράν, το Ιράκ, η ρωσική ομοσπονδία και η Σαουδική Αραβία- 13 τη διατηρούσαν για εξαιρετικές περιπτώσεις, συνήθως για εσχάτη προδοσία και εγκλήματα κατά τον πόλεμο, και άλλες 20 τη διατηρούσαν στο νομικό πλαίσιο, αλλά δεν εκτελούν τους θανατοποινίτες τα τελευταία δέκα ή περισσότερα χρόνια.Και εύλογα γεννάται η απορία: Πώς και γιατί επιζεί;
Οι λόγοι είναι κυρίως πολιτικοί και ψυχολογικοί.
Στις χώρες όπου δεν υπάρχει ελευθερία, πάντοτε το κράτος απονέμει στον εαυτό του το δικαίωμα ζωής και θανάτου των «υπηκόων» του. Αλλά και σε μερικές χώρες όπου οι ελευθερίες, λιγότερο ή περισσότερο, λειτουργούν, η θανατική ποινή υπάρχει και υποδηλώνει μια επίδειξη εξουσιασμού και δύναμης, χαρακτηριστικό κατάλοιπο αυταρχικών καθεστώτων. Γι' αυτό ακριβώς σε παγκόσμιο επίπεδο οι πλείστες θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις πραγματοποιούνται για πράξεις που στρέφονται κατά της πολιτείας, ουσιαστικά κατά των κατεχόντων την εξουσία (πολιτικά εγκλήματα), ενώ η επιστήμη αυτά θεωρεί ελαφρότερα.
Η θανατική ποινή δεν ταιριάζει σε μια κοινωνία δημοκρατική. Το απόλυτο δικαίωμα ζωής και θανάτου επί των άλλων είναι απαράδεκτο σε μια δημοκρατία. Οι σύγχρονες αντιλήψεις για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου δεν μπορούν να αποδεχτούν την ποινή που προσβάλλει το πρωταρχικό δικαίωμα της ζωής, έστω και αν εμφανίζεται ως αντίδραση σε όμοια πράξη του κρινόμενου, την οποία, όμως, χαρακτηρίζουμε έγκλημα. Δεν αποδέχονται, δηλαδή, την απάντηση της πολιτείας με έγκλημα στο έγκλημα του ιδιώτη.
Υπάρχει όμως και μια άλλη εξήγηση της επιβίωσης της απάνθρωπης και αλυσιτελούς αυτής ποινής, που στηρίζεται στην ψυχολογία των μελών μιας κοινωνίας. Το ένστικτο του θανάτου -ο αντίποδας του ενστίκτου της ζωής και του έρωτα-, ο φόβος και το μίσος που απορρέουν από αυτό είναι βαθιά ριζωμένα στον άνθρωπο. Όσο περισσότερο φοβούνται οι άνθρωποι το θάνατο τόσο μεγαλύτερη αποστέρηση θα αισθανθούν από την κατάργηση της θανατικής ποινής που, εσφαλμένα, αισθάνονται σαν άμυνα κατά του δικού τους θανάτου, της δικής τους θανάτωσης.
Ιδίως σήμερα, που ο κύκλος των πιθανών θυμάτων εγκληματικών πράξεων έχει διευρυνθεί με τα διεθνικά οργανωμένα εγκλήματα -αφού ο σοβαρότερος αριθμός εγκλημάτων στρέφεται κατά προσώπων με τα οποία καμία σύγκρουση δεν έχει ο δράστης και η θυματοποίησή τους είναι θέμα τύχης (τρομοκρατικές ενέργειες, εμπόριο ναρκωτικών, σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών κ.ά)- ο φόβος και η εκδικητική διάθεση έχουν ενισχυθεί και επεκταθεί. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διεγείρουν ακόμα περισσότερο το φόβο και την αναζήτηση εκδίκησης. Όσο πιο έντονη και άγρια είναι η εκδικητική διάθεση κατά του άλλου τόσο μεγαλύτερο φόβο υποδηλώνει.
Γι' αυτό, κατάργηση της ποινής του θανάτου σημαίνει ουσιαστικά νίκη της ανθρωπότητας πάνω στο φόβο, στο μίσος, στην εκδίκηση. Ή, μάλλον, νίκη της ανθρωπότητας πάνω στον εαυτό της, στις χειρότερες ιδιότητες του εαυτού της.

*Η Α. ΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ - ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΥ είναι πρόεδρος του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/07/2001

ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

«Το αγόρι με την βαλίτσα» του Μάικ Κένι
Από τη θεατρική ομάδα του 2ου Λυκείου Βύρωνα

Θέτρο Λουίζα Σάββατο 27/11/2010, ώρα 20.00

Υπόθεση
Ο μικρός Ναζ περνάει ήρεμες μέρες στο σπίτι με τους δικούς του και ειδικά με τον πατέρα του που του λέει υπέροχα παραμύθια. Ξεσπάει όμως ένας πόλεμος κι η οικογένεια αναγκάζεται να εγκαταλείψει τον τόπο της. Ο Ναζ που ονειρευόταν παραμυθένια ταξίδια σαν του Σεβάχ του Θαλασσινού θα βρεθεί ολομόναχος σε ένα λεωφορείο που διασχίζει την έρημο. Δίπλα του κάθεται ένα κορίτσι, η Κρίσια. Σιγά- σιγά τα δυο παιδιά θα γίνουν φίλοι. Μαζί θα διασχίσουν την έρημο, θα περάσουν χιονισμένα βουνά και αγριεμένες θάλασσες για να φτάσουν στην "άλλη μεριά του κόσμου". Τα ταξίδια τους δεν μοιάζουν με του Σεβάχ και η ζωή που τους περιμένει δεν είναι διόλου παραμυθένια. Ωστόσο έχουν μάθει πια κάτι πολύ σημαντικό για κάθε άνθρωπο και ιδιαίτερα για τα παιδιά : πως όταν αγωνίζονται, θα τα καταφέρουν .
Κι ο Ναζ ξέρει τώρα πως ,τα παραμύθια που έχει μάθει πια κι αυτός να αφηγείται μπορούν να σου δώσουν κουράγιο αλλά και να σου χαρίσουν μια πολύτιμη σοφία.
....
Το έργο περιγράφει τις περιπέτειες ενός νεαρού αγοριού που ξεκινά από μια χώρα του τρίτου κόσμου, χωρίς χαρτιά, με προορισμό το Λονδίνο, όπου διαμένει ο αδερφός του. Ο συγγραφέας μέσα από την αφήγηση της ιστορίας, προσπαθεί να περιγράψει με ένα μελοδραματισμό αλλά ταυτόχρονα με έντονα στοιχεία χιούμορ, μια σειρά προβλημάτων που αντιμετωπίζουν παιδιά, από χώρες με μικρή ανάπτυξη και έχουν να κάνουν με την παιδική εκμετάλλευση, την παιδική εργασία αλλά και τον καθημερινό αγώνα που δίνουν αρκετά μικρά παιδιά, για την επιβίωση.

ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ

(πηγή εικόνας: BBC News)

ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
Στην ιατρική : Πχ. έλεγχος – πρόληψη – διάγνωση – θεραπεία των κληρονομικά μεταδιδόμενων ασθενειών – διάγνωση της προδιάθεσης σε συγκεκριμένη ασθένεια και έγκαιρη θεραπεία
Πχ. εφαρμογές στον τομέα της έρευνας για τη θεραπεία ανίατων ασθενειών, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον , καρκίνος…, ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου
Πχ. εξέλιξη στο φαρμακευτικό τομέα = παραγωγή φαρμακευτικών σκευασμάτων με αποκλειστική εφαρμογή στο γονότυπο του κάθε ασθενούς (οι επιστήμονες θα μπορούν να ελέγχουν κάθε ασθενή για δεδομένα γονίδιά του και να γνωρίζουν ποιο είναι το καταλληλότερο φάρμακο γι΄ αυτόν)
Πχ. δημιουργία τράπεζας μοσχευμάτων που λύνει το πρόβλημα εύρεσης κατάλληλων – συμβατών δοτών αλλά και καταστέλλει την ειδεχθή σημερινή πειρατεία οργάνων με απαγωγές παιδιών και ενηλίκων από τριτοκοσμικές χώρες
Πχ. προγεννητικός έλεγχος, ρύθμιση – βελτίωση της ανθρώπινης αναπαραγωγής, αποτροπή γενετικών ανωμαλιών
Εφαρμογές που ήδη γίνονται από τη βιοτεχνολογία στον τομέα της γεωργίας – κτηνοτροφίας = βελτίωση των ειδών, ρύθμιση -αύξηση- βελτίωση της αποδοτικότητας της γης, διατήρηση της βιοποικιλότητας, καταπολέμηση της πείνας.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ
- Πειραματικές εφαρμογές με απρόβλεπτες για την ανθρώπινη ζωή συνέπειες:
Πχ κίνδυνος γεννήσεων θνησιγενών νεογνών με συγγενείς ανωμαλίες, πρόωρη γήρανση κλπ.
- Kίνδυνος ανεύθυνης εμπορικής εκμετάλλευσης των προϊόντων της ανθρώπινης κλωνοποίησης από κύκλους οικονομικών συμφερόντων. Είναι εφιαλτική και αποκρουστική η προοπτική να δημιουργηθούν βιομηχανίες που παράγουν και εκμεταλλεύονται κλωνοποιημένα ανθρώπινα νεογνά ως αποθήκες ανταλλακτικών – μοσχευμάτων.
- Η συγκέντρωση πληροφοριών για το γονιδιακό υλικό ενός πληθυσμού σε κεντρική βάση δεδομένων δημιουργεί κινδύνους. Πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος διαρροής αυτών των απόρρητων πληροφοριών, όσο κι αν εγγυώνται οι ειδικοί το αντίθετο. Ο κίνδυνος αυτός μεγαλώνει, όταν οι πληροφορίες περάσουν στον έλεγχο ιδιωτικών παραγόντων που εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη ζωή, ανοίγοντας το δρόμο στη δημιουργία ενός νέου βιολογικού ρατσισμού
Πχ. εργοδότες που δε θα προσλαμβάνουν άτομα των οποίων η γονιδιακή ταυτότητα μαρτυρά μικρό «προβλέψιμο χρόνο ζωής» ή υπόνοια για άμεση ή μακροπρόθεσμη εκδήλωση ανίατης ασθένειας. Έτσι, γλιτώνουν χρηματικές αποζημιώσεις, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη , δεν δαπανούν χρήμα προσλαμβάνοντας και εκπαιδεύοντας «θνησιγενή» στελέχη.
Πχ. ασφαλιστικές εταιρείες που θα βάζουν σε «μαύρη λίστα» και δεν θα ασφαλίζουν τους «υπόπτους» για επιβαρυμένο γενετικό υλικό πελάτες.
Πχ. εφιαλτικό αλλά όχι τόσο μακρινό το σενάριο σύμφωνα με το οποίο στο μέλλον όλοι θα γνωρίζουμε το προβλέψιμο χρόνο ζωής από τη μέρα της γέννησής μας. Τι πρόκειται να συμβεί; Μέχρι τώρα μόνο ταινίες επιστημονικής φαντασίας έχουν τολμήσει να το υποθέσουν.
Πχ. φανταζόμαστε όμως ότι ο άνθρωπος θα έχει ανοίξει το κουτί της Πανδώρας: ένας νέος τύπος Καιάδα θα δημιουργηθεί στις κοινωνίες, καθώς μέσω του γονιδιακού ελέγχου και του αναπαραγωγικού κλωνισμού του ανθρώπου θα είναι εφικτή η κατά παραγγελία ανθρώπινη δημιουργία. Ο κόσμος θα διαχωρίζεται πλέον με γενετικά κριτήρια και η οικονομική διάρθρωση της κοινωνίας θα στηριχτεί σε αυτά τα πληροφοριακά δεδομένα.
«Το ότι σε πολύ κοντινό μέλλον δεν θα είναι η φύση που θα προσδιορίζει τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος τον άνθρωπο, αυτό πρέπει να θεωρηθεί αισιόδοξο ή όχι;»
(Α.Τερζάκης)

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ – ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΔΙΚΛΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
-Η ιστορία της επιστημονικής σκέψης και του πολιτισμού αποδεικνύει ότι δεν μπορεί ο φόβος να αναστείλει την πρόοδο. Όπως σε κάθε νέο επιστημονικό επίτευγμα, έτσι και με την κλωνοποίηση είναι περισσότερο ο φόβος και η άγνοια που προκαλούν όλη αυτή την αναστάτωση και όχι η συνειδητή γνώση των ενδεχόμενων κινδύνων. Η άγνοια και οι φοβικές προκαταλήψεις δημιουργούν πανικό στο κοινό. Γι΄ αυτό είναι ανάγκη να διαφωτίζεται η κοινωνία και να εξοικειώνεται με τα επιτεύγματα της επιστήμης. Ένα επαρκώς ενημερωμένο κοινό είναι ένα απαιτητικό κοινό που ξέρει να διεκδικεί και να διασφαλίζει τα δικαιώματά του.
- Επίσης είναι αναγκαία η σύσταση επιτροπών βιοηθικής και η σαφής διατύπωση κανόνων βιοηθικής (= κανόνες δεοντολογίας που προστατεύουν την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια από την επιστημονική ασυδοσία)
- Έργο του νομοθέτη είναι η πρόληψη και η αποτροπή των αρνητικών συνεπειών της κλωνοποίησης. Μια νομοθεσία όμως που θα έχει διεθνή ισχύ, προκειμένου να μη δημιουργηθούν χώρες – παράδεισοι νομοθετικής/ επιστημονικής ασυδοσίας. Η νομοθετική παρέμβαση προϋποθέτει τη διάγνωση των διαγραφόμενων κινδύνων και τη σύγκρισή τους με τα ενδεχόμενα θετικά αποτελέσματα μιας γενετικής εφαρμογής.
- Διάλογος, συνεργασία των μελών της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Οι ίδιοι οι επιστήμονες οφείλουν να περιφρουρήσουν το έργο τους από λογής αυθαίρετες παρεμβάσεις. Επίσης είναι αναγκαία η διάδοση της επιστημονικής γνώσης που αφορά το γονιδίωμα και τη γενετική έρευνα σε διεθνές επίπεδο καθώς και η πολιτιστική συνεργασία μεταξύ βιομηχανικών και αναπτυσσόμενων κρατών = ελεύθερη ανταλλαγή της επιστημονικής γνώσης και πληροφορίας.
- Ενεργοποίηση και εφαρμογή των άρθρων που συνέταξε η Ευρωπαϊκή Ένωση για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της μοναδικότητας των ανθρώπων από επικίνδυνες επιστημονικές έρευνες.
- Ευαισθητοποίηση – ενημέρωση – ετοιμότητα του κοινού απέναντι στην ενδεχόμενη απειλή παραβίασης των δικαιωμάτων. Σε αυτή την κατεύθυνση καίριος κρίνεται ο ρόλος της εκπαίδευσης στην κοινωνική ευαισθητοποίηση.

ΣΣ: Στην έκθεση πρέπει να λειτουργεί η αρχή της οικονομίας, δηλαδή μαθαίνουμε να αξιοποιούμε τις γνώσεις που αποκτήσαμε από τη μελέτη ενός κεφαλαίου - πχ. από τις ενότητες "η ευθύνη - το ηθικό χρέος του επιστήμονα" και "η έννοια και το περιεχόμενο της ανθρωπιστικής παιδείας" - στις ανάγκες ενός άλλου θέματος πχ. στο εν λόγω κεφάλαιο της Γενετικής - Κλωνοποίησης.

ΚΕΙΜΕΝΟ
Παγκόσμια Διακήρυξη για το Ανθρώπινο Γονιδίωμα και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η μοναδικότητα και η διαφορετικότητα των ανθρώπων είναι θεμελιώδεις αξίες και δεν μπορούν να πληγούν από κανένα αποτέλεσμα επιστημονικών ερευνών, συμπεριλαμβανομένης της αποκωδικοποίησης του ανθρώπινου γονιδιώματος. Με αυτό το πνεύμα συντάχθηκε η «Παγκόσμια Διακήρυξη για το Ανθρώπινο Γονιδίωμα και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα», η οποία υιοθετήθηκε ομόφωνα από τα μέλη της Γενικής Συνέλευσης της ΟΥΝΕΣΚΟ στην 29η Συνοδό της, που πραγματοποιήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1997
Άρθρο 1: Το ανθρώπινο γονιδίωμα αποτελεί την έκφανση της θεμελιώδους ενότητας όλων των μελών της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και την αναγνώριση της μοναδικότητας και της διαφορετικότητας που ενυπάρχουν στο κάθε μέλος ξεχωριστά. Κατά μία έννοια συμβολίζει την κληρονομιά της ανθρωπότητας.
Άρθρο 2: α) Η αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα του καθενός είναι σεβαστά, ανεξάρτητα από τα γενετικά του χαρακτηριστικά.
β) Λόγω αυτής της αξιοπρέπειας, κάθε αναγωγή του ατόμου στα γενετικά του χαρακτηριστικά είναι απαράδεκτη και ο σεβασμός της μοναδικότητας και της διαφορετικότητας του επιβεβλημένος.
Άρθρο 3: Το ανθρώπινο γονιδίωμα, το οποίο από τη φύση του εξελίσσεται, υπόκειται σε μεταλλάξεις. Περιέχει δυνατότητες οι οποίες εκφράζονται ποικιλοτρόπως, ανάλογα με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον κάθε ατόμου, όπως είναι η κατάσταση της υγείας του, οι συνθήκες ζωής, η διατροφή και η εκπαίδευσή του.
Άρθρο 4: Το ανθρώπινο γονιδίωμα στη φυσική του κατάσταση δεν μπορεί να αποτελέσει αφορμή για οικονομικό κέρδος.
Άρθρο 5: α) Κάθε έρευνα, θεραπεία ή διάγνωση που επηρεάζει το γονιδίωμα ενός ατόμου θα επιτρέπεται μόνο αφού προηγουμένως έχουν εκτιμηθεί σε βάθος τα δυνατά οφέλη και οι δυνατοί κίνδυνοι που απορρέουν από μία τέτοια ενέργεια και πάντα εφόσον αυτή η ενέργεια βρίσκεται σε συμφωνία με ό,τι άλλο προβλέπει η εθνική νομοθεσία.
β) Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η προκαταρκτική, αβίαστη και επίσημη συγκατάθεση του ενδιαφερομένου προσώπου. Αν το άτομο δεν είναι σε θέση να συναινέσει, η σχετική συγκατάθεση ή η εξουσιοδότηση θα επιτυγχάνεται όπως ορίζει ο νόμος, με γνώμονα τα συμφέροντα του ενδιαφερομένου ατόμου.
γ) Επιπλέον, στην περίπτωση της έρευνας, τα πρωτόκολλα θα υποβάλλονται για προκαταρκτικό έλεγχο σύμφωνα με τους σχετικούς διεθνείς και εθνικούς κανόνες και οδηγίες.
δ) Αν σύμφωνα με το νόμο ένα άτομο δεν είναι σε θέση να συναινέσει, η έρευνα που θα επηρεάσει το γονιδίωμα του θα μπορεί να διεξαχθεί μόνο εφόσον αποσκοπεί ευθέως στη βελτίωση της υγείας του και θα υπόκειται σε όλους τους κανόνες προστασίας που ορίζει ο νόμος. Έρευνα η οποία δεν αποφέρει άμεσο όφελος στην υγεία του ενδιαφερομένου μπορεί να διεξαχθεί μόνο εξαιρετικά, με την πλέον ενδεδειγμένη προσοχή, και μόνο αν εκθέτει το άτομο στον ελάχιστο κίνδυνο και του επιφέρει την ελάχιστη ενόχληση και εφόσον η έρευνα αποσκοπεί στο να συνεισφέρει οφέλη στην υγεία άλλων ατόμων της ίδιας ηλικιακής κατηγορίας και των ιδίων γενετικών συνθηκών, και πάλι εφόσον η έρευνα συμφωνεί με τους όρους που προβλέπει ο νόμος και τέλος υπό την προϋπόθεση ότι δεν αντίκειται στα ατομικά δικαιώματα του ενδιαφερομένου.
Άρθρο 6: Κανείς δεν θα υπόκειται σε διακρίσεις που απορρέουν από τα γενετικά χαρακτηριστικά και οι οποίες αποσκοπούν ή θα έχουν ως αποτέλεσμα την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Άρθρο 7: Η κατοχή ή η διατήρηση γενετικών δεδομένων, τα οποία σχετίζονται με την ταυτότητα κάποιου ατόμου και τα οποία εξυπηρετούν ερευνητικούς ή άλλους σκοπούς, θα πρέπει να είναι εμπιστευτικού χαρακτήρα, όπως ορίζει ο νόμος.
Άρθρο 8: Κάθε άτομο θα έχει το δικαίωμα, σύμφωνα με τη διεθνή και την εθνική νομοθεσία, να διεκδικήσει αποζημίωση για κάθε ζημιά που θα υποστεί και η οποία θα προέρχεται με άμεσο και ρητό τρόπο από χρήση που επηρεάζει το γονιδίωμά του.
Άρθρο 9: Για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, κάθε απόκλιση από τις αρχές της συναίνεσης και του ιδιωτικού απορρήτου θα είναι αποδεκτή μόνο εφόσον ο νόμος το προβλέπει και ισχυροί λόγοι συνηγορούν σε αυτήν και μόνο, εφόσον αυτή κινείται εντός των πλαισίων της διεθνούς και της εθνικής νομοθεσίας καθώς και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Με ποιες προϋποθέσεις να γίνεται η έρευνα
Άρθρο 10: Καμία έρευνα ή ερευνητική εφαρμογή που αφορά το ανθρώπινο γονιδίωμα, ιδιαίτερα στο πεδίο της βιολογίας, της γενετικής και της ιατρικής, δεν μπορεί να υπερισχύει του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια των ατόμων ή, όπου μπορεί να εφαρμοστεί, των ομάδων πληθυσμού.
Άρθρο 11: Πρακτικές που είναι αντίθετες με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, όπως η δια της κλωνοποίησης αναπαραγωγή των ανθρώπων, δεν πρέπει να επιτρέπονται.
Κράτη και αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί καλούνται να συνεργαστούν στον εντοπισμό τέτοιων πρακτικών και στη λήψη, σε εθνικό ή υπερεθνικό επίπεδο, των μέτρων που απαιτούνται για την εγγύηση ότι οι αρχές που διατυπώνονται στην παρούσα Διακήρυξη θα είναι σεβαστές.
Άρθρο 12: α) Τα όποια οφέλη προέρχονται από την πρόοδο της βιολογίας, της γενετικής και της ιατρικής και αφορούν το ανθρώπινο γονιδίωμα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε όλους με τον απαιτούμενο σεβασμό στην αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα κάθε ατόμου ξεχωριστά.
β) Η ελευθερία της έρευνας, που είναι απαραίτητη για την πρόοδο της γνώσης, είναι μέρος της ελευθερίας της σκέψης. Οι εφαρμογές της έρευνας περιλαμβανομένων των εφαρμογών στη βιολογία, τη γενετική και την ιατρική, που αφορούν το ανθρώπινο γονιδίωμα. οφείλουν να αναζητούν τρόπους ανακούφισης από τα βάσανα και να βελτιώνουν την υγεία των ατόμων και το ανθρώπινο γένος ως σύνολο.

Όροι για την άσκηση της επιστημονικής δραστηριότητας
Άρθρο 13: Οι ευθύνες, που είναι σύμφυτες με τις δραστηριότητες των ερευνητών, περιλαμβανομένης της σχολαστικότητας, της σύνεσης, της διανοητικής εντιμότητας και της ηθικής ακεραιότητας στην υλοποίηση της έρευνάς τους, όπως επίσης στην παρουσίαση και αξιοποίηση των ευρημάτων τους, πρέπει να είναι αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής στο πλαίσιο της έρευνας του ανθρώπινου γονιδιώματος, λόγω των ηθικών και κοινωνικών συνεπειών τους. Αυτοί που κινούν τα νήματα της επιστήμης στον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα έχουν ωσαύτως ιδιαίτερες ευθύνες γι' αυτό τον σεβασμό.
Άρθρο 14: Τα κράτη πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα, προκειμένου να ενισχύσουν τις διανοητικές και υλικές προϋποθέσεις που θα ευνοούν την ελευθερία στην προώθηση της έρευνας πάνω στο ανθρώπινο γονιδίωμα και να εξετάσουν τις ηθικές, νομικές, κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες μιας τέτοιας έρευνας, στη βάση των αρχών που τίθενται σε αυτή τη Διακήρυξη.
Άρθρο 15: Τα κράτη πρέπει να κάνουν τα κατάλληλα βήματα για να διαμορφώσουν το πλαίσιο για την ελεύθερη άσκηση της έρευνας στο ανθρώπινο γονιδίωμα, με την οφειλόμενη προσοχή στις αρχές που τίθενται σ' αυτή τη Διακήρυξη, με σκοπό να διασφαλίσουν το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, καθώς και να προστατεύσουν τη δημόσια υγεία. Πρέπει να αναζητούν τρόπους διασφάλισης του ότι τα αποτελέσματα της έρευνας δεν θα χρησιμοποιηθούν για μη ειρηνικούς σκοπούς.
Άρθρο 16: Τη κράτη πρέπει να αναγνωρίσουν την αξία της προαγωγής, σε διάφορα επίπεδα, όπως αρμόζει, τη σύσταση ανεξάρτητων και πλουραλιστικών επιτροπών που θα εξετάζουν ηθικά, νομικά και κοινωνικά ζητήματα που θα προκύπτουν από την έρευνα σχετικά με το ανθρώπινο γονιδίωμα και τις εφαρμογές του.

Αλληλεγγύη και διεθνής συνεργασία
Άρθρο 17: Τα κράτη πρέπει να σέβονται και να προωθούν την πρακτική της αλληλεγγύης για άτομα, οικογένειες και ομάδες πληθυσμού που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε -ή επηρεάζονται από ασθένειες ή ανικανότητα εξαιτίας ενός γενετικού χαρακτηριστικού. Πρέπει να ενισχύσουν, μεταξύ άλλων, την έρευνα για την εξακρίβωση, την πρόληψη και την αντιμετώπιση των ασθενειών που προέρχονται από γενετική αιτία και γενετικές επιδράσεις, ειδικότερα τις σπάνιες και ενδημικές νόσους που προσβάλλουν μεγάλο αριθμό του παγκόσμιου πληθυσμού.
Άρθρο 18: Τα κράτη θα πρέπει να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, σε συμφωνία με τις αρχές που παρατίθενται στην παρούσα Διακήρυξη, για την προώθηση της διάδοσης σε διεθνές επίπεδο της επιστημονικής γνώσης που αφορά το ανθρώπινο γονιδίωμα, την ανθρώπινη διαφορετικότητα και τη γενετική έρευνα, καθώς και την προώθηση της επιστημονικής και πολιτιστικής συνεργασίας, ιδιαιτέρως μεταξύ βιομηχανικών και αναπτυσσόμενων κρατών.
Άρθρο 19: α) Στο πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας με τις αναπτυσσόμενες χώρες, τα κράτη θα πρέπει να ενθαρρύνουν μέτρα τα οποία θα αποσκοπούν:
Ι) στην εκτίμηση σχετικά με τους κινδύνους και τα οφέλη που απορρέουν από την ανάπτυξη της έρευνας του ανθρωπίνου γονιδιώματος,
II) στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυση της έρευνας που αναλαμβάνουν τα αναπτυσσόμενα κράτη στον τομέα της ανθρώπινης βιολογίας και γενετικής.
III) στην εξασφάλιση των ευεργετικών επιδράσεων που θα έχει η επιστημονική και τεχνολογική έρευνα, ιδιαίτερα στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση των αναπτυσσόμενων χωρών,
IV) στην προώθηση της ελεύθερης ανταλλαγής της επιστημονικής γνώσης και πληροφορίας στον τομέα της βιολογίας, της γενετικής και της ιατρικής.
β) Οι σχετικοί διεθνείς οργανισμοί θα πρέπει να υποστηρίξουν και να προωθήσουν τις πρωτοβουλίες των κρατών για την επίτευξη των παραπάνω σκοπών.
Άρθρο 20: Τα κράτη θα πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για την προώθηση των αρχών της Διακήρυξης μέσω της εκπαίδευσης και άλλων συναφών μεθόδων και ειδικότερα με τη συνεργασία μεταξύ των δια φόρων επιστημονικών κλάδων και την προώθηση της εκπαίδευσης στον τομέα της βίο-ηθικής.
Άρθρο 21: Τα κράτη θα πρέπει να ενθαρρύνουν την ανάληψη περαιτέρω μέτρων για τη διάδοση της έρευνας, της εκπαίδευσης και της πληροφορίας, με σκοπό την αύξηση της κοινωνικής ετοιμότητας και ευαισθησίας απέναντι στην ενδεχόμενη απειλή κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας από την έρευνα στη βιολογία, τη γενετική και την ιατρική και τις εφαρμογές της. Ακόμη, θα πρέπει να διευκολύνουν την ανοικτή, διεθνή συζήτηση γι' αυτό το θέμα, εξασφαλίζοντας την ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων γύρω από τις κοινωνικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές πτυχές που προκύπτουν.
Άρθρο 22: Τα κράτη θα πρέπει να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την προώθηση των αρχών της παρούσης Διακήρυξης και την υλοποίησή της.
Άρθρο 23: Τα κράτη θα πρέπει να λάβουν όλα τα κατάλληλα μέτρα μέσω της εκπαίδευσης, της έρευνας και της ανταλλαγής πληροφοριών για την υλοποίηση των παραπάνω αρχών.
Άρθρο 24: Η Διεθνής Επιτροπή Βιο-ηθικής της Ουνέσκο θα πρέπει να συμβάλει στη διάδοση των αρχών της Διακήρυξης, καθώς και στην εξέταση όλων των θεμάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή της εν λόγω τεχνολογίας. Θα πρέπει να οργανώσει συσκέψεις με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών, όπως είναι οι διάφορες ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. θα πρέπει να απευθύνεται στη Γενική Συνέλευση με συστάσεις και συμβουλές σχετικά με την εφαρμογή της παρούσης Διακήρυξης, ιδιαίτερα όσον αφορά πρακτικές που αντιτίθενται στις αρχές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Άρθρο 25: Τίποτα σε αυτή τη Διακήρυξη δεν μπορεί να ερμηνευθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να θεωρηθεί ότι παροτρύνει ή επιτρέπει σε οποιοδήποτε κράτος, ομάδα ή άτομο να εμπλακεί σε δραστηριότητες αντίθετες με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, συμπεριλαμβανομένων και των αρχών που παρατίθενται στην παρούσα Διακήρυξη.

ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Προσδιορίζουμε την έννοια
επίσταμαι (= γνωρίζω καλά)
Ο όρος επιστήμη με την ευρεία έννοια αρχικά δήλωνε το οργανωμένο σώμα της εξακριβωμένης και τεκμηριωμένης γνώσης. Ο πρώτος αυτός ορισμός διατυπώνεται στο έργο Θεαίτητος του Πλάτωνα όπου ένας από τους συνομιλητές αναφέρει ότι «έστιν ουν επιστήμη δόξα αληθής μετά λόγου», δηλαδή η επιστήμη αποτελεί βεβαιωμένη με λογικά επιχειρήματα γνώση. Στη σύγχρονη εποχή, ο όρος είναι πιο περιορισμένος και δηλώνει το σύστημα απόκτησης γνώσης με βάση την επιστημονική μεθοδολογία που βασίζεται στην επιστημονική έρευνα, καθώς και στην οργάνωση και ταξινόμηση της αποκτώμενης με αυτόν τον τρόπο γνώσης. Διακρίνουμε συνεπώς διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς που εντάσσονται συνήθως σε τέσσερις μεγάλες ομάδες, τις θετικές επιστήμες, τις εφαρμοσμένες επιστήμες, τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις κοινωνικές επιστήμες.
(πηγή:http://el.wikipedia.org/wiki)

Στην ενότητα συνεξετάζουμε την τεχνολογία, εφόσον αυτή συνιστά το σύνολο των πρακτικών εφαρμογών της επιστήμης. Η τεχνολογία είναι το πρακτικό αντίκρισμα των θεωρητικών πορισμάτων της επιστήμης) Στην πράξη αυτός ο διαχωρισμός σήμερα δεν είναι εφικτός αφού στο έργο των τεχνοκρατών συντίθενται επιστήμη και τεχνολογία
Α. ΘΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ
1.Αύξηση παραγωγής, εντατική / αποτελεσματική εκμετάλλευση φυσικού πλούτου
2. Αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών - άνοδος βιοτικού επίπεδου - απελευθέρωση του ανθρώπου από το φυσικό καταναγκασμό - εξασφάλιση βιοτικών ανέσεων και ευκολιών.
3. Aυτοματοποίηση / εκμηχάνιση εργασίας, απαλλαγή από τη σκληρή εργασία - βελτίωση των εργασιακών όρων - αύξηση του ελεύθερου χρόνου.
4. Πρόληψη θεραπεία ασθενειών - αύξηση μέσου όρου ζωής - περιορισμός της θνησιμότητας.
5. Εκμηδένιση των αποστάσεων - διευκόλυνση της επικοινωνίας - απελευθέρωση από προλήψεις, προκαταλήψεις δεισιδαιμονίες ικανοποίηση φιλομάθειας - ορθολογική προσέγγιση των πραγμάτων, αυτοπεποίθηση.
6.Γενίκευση της παιδείας --> εκδημοκρατισμός της γνώσης και της κουλτούρας.
Β. ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
1.Συσσώρευση εξοπλισμών --> απειλή πυρηνικού ολέθρου
2.Εντατική και ανορθόλογη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων --> Ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας.
3.Διαμόρφωση αφύσικου, αντιανθρώπινου αστικού χώρου --> υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στις μεγαλουπόλεις.
4.Αλλοτρίωση της εργασίας.
5.Μηχανοποίηση - τυποποίηση ανθρώπινης συμπεριφοράς.
6.Έλεγχος της επιστημονικοτεχνικής προόδου από πλέγματα πολιτικών-οικονομικών - στρατιωτικοβιομηχανικών συμφερόντων --> απειλή για τη δημοκρατία και τις συλλογικές κατακτήσεις.
7.Διαιώνιση των προβλημάτων - όξυνση των οικονομικοκοινωνικών ανισοτήτων - διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα:
α) στις προηγμένες και τις αναπτυσσόμενες κοινωνίες.
β) στο εσωτερικό των ίδιων των προηγμένων κοινωνιών ανάμεσα σε μια ευημερούσα μειοψηφία και την πλειονότητα που βιώνει την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής της
γ) διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα στον επιστήμονα και στον απλό άνθρωπο.
8.Κυριαρχία άκρατου ορθολογισμού - αλαζονεία - υπέρβαση του μέτρου.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Α. Η ΗΘΙΚΗ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Υπάρχει η άποψη ότι οι ηθικές, αξιολογικές κρίσεις, οι πολιτιστικές παραδόσεις και οι πολιτικές τοποθετημένες δεν επηρεάζουν με κανένα τρόπο και πολύ περισσότερο δεν καθορίζουν την επιστημονική γνώση. Δεν υπάρχει "καλό" και "κακό" στην επιστημονική γνώση. Ο Γαλιλαίος εκφράζει αρκετά καθαρά την παραπάνω άποψη.
"Τα συμπεράσματα των φυσικών επιστημών είναι αληθή και αναπόφευκτα και η κρίση του ανθρώπου δεν έχει να κάνει τίποτε με αυτά".

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ : Κατά καιρούς έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι η επιστήμη, οπότε και η πρακτική της εφαρμογή η τεχνολογία, πρέπει να έχουν ως βασικό τους γνώρισμα και αρχή την ουδετερότητα και κυρίως την απεμπλοκή των επιστημόνων από ηθικές ευθύνες για το πρακτικό αντίκρισμα των επιτευγμάτων τους στην ανθρώπινη ζωή. Πάγια θέση πολλών επιστημόνων και τεχνοκρατών αποτελεί η ηθική ουδετερότητα, σύμφωνα με την οποία η δική τους ευθύνη εξαντλείται στην έρευνα, στην ανακάλυψη της αλήθειας, στη διεύρυνση των ορίων του επιστητού, ενώ η ευθύνη για τις όποιες καταστροφικές εφαρμογές του έργου τους βαραίνει αποκλειστικά τους πολιτικούς - οικονομικούς κύκλους της κοινωνίας.
Β. ΚΑΤΑΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει ότι, επειδή ο κρατικός - ή άλλος - σχεδιασμός της επιστημονικής έρευνας δεν διαμορφώνεται με μοναδικό κριτήριο την ανακάλυψη της αλήθειας για τον κόσμο, αλλά επηρεάζεται από κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες, όπως άλλωστε και η εκπαίδευση του επιστήμονα, η ιδέα της ουδετερότητας της επιστήμης είναι μάλλον έκφραση ενός ιδανικού και όχι μιας πραγματικότητας. Κοινωνικοί, πολιτικοί, οικονομικοί και πολιτιστικοί παράγοντες επηρεάζουν την επιστήμη, όπως και κάθε άλλο κοινωνικό θεσμό.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
· ο επιστήμονας αποτελεί ενεργό μέλος της εθνικής - πολιτικής κοινότητας - > διαμορφώνει αντίστοιχα εθνική - πολιτική συνείδηση, αποκτά κατάρτιση αλλά και μόρφωση από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και το ιδιαίτερο πολιτιστικό περιβάλλον της χώρας του, επηρεάζεται κατ' ανάγκη από τα χαρακτηριστικά και τις κοινωνικές - πολιτικές - οικονομικές συνθήκες που επικρατούν.
· το επιστημονικό έργο χρηματοδοτείται από κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού, από μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες - στρατιωτικές βιομηχανίες, οπότε εξορισμού είναι περιορισμένη η ελευθερία του επιστήμονα.
· στις τεχνοκρατούμενες κοινωνίες κάθε δραστηριότητα επηρεάζεται και συχνά καθορίζεται από τα προγράμματα τεχνοοικονομικής ανάπτυξης, τις επιταγές της ανταγωνιστικής οικονομίας που επιτάσσει τη μέγιστη παραγωγικότητα και αποδοτικότητα, οπότε και επιστρατεύεται στην προσπάθεια επίτευξης αυτού του σκοπού. Μια χώρα σήμερα θεωρείται μεγάλη δύναμη όταν έχει την ευχέρεια να εξάγει τεχνολογία - τεχνογνωσία σε άλλες, οπότε διαθέτει και τα μέσα για να ασκήσει οικονομική πίεση και πολιτική επιρροή σε αυτές. Έτσι σήμερα το επιστημονικό έργο έχει γίνει δύναμη για τη διαιώνιση της εξουσίας των ισχυρών - οικονομικούς παράγοντες, από πανίσχυρα κέντρα εξουσίας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ=η ιδέα της ουδετερότητας της επιστήμης είναι μάλλον έκφραση ενός ιδανικού και όχι μιας πραγματικότητας. Ο Ρ. Οπενχάιμερ, ο άνθρωπος που ευθύνεται για το σχέδιο Λος Άλαμος κατασκευής και δοκιμής της πρώτης ατομικής βόμβας, δήλωσε το 1976:"Η δουλειά μας άλλαξε τις ανθρώπινες συνθήκες ζωής. Η χρησιμοποίηση που της έγινε είναι υπόθεση των κυβερνώντων και όχι των επιστημόνων". Ωστόσο, μια τέτοια θέση, που απαλλάσσει τον επιστήμονα από την ηθική του ευθύνη, οδηγεί στην ηθική αλλοτρίωση και στην κοινωνική αποξένωση του επιστήμονα και του έργου του.
Γ. "Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ"
Η ανακάλυψη της αλήθειας με οποιοδήποτε μέσο και τίμημα. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα η περίπτωση με τους ναζιστές επιστήμονες, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έκαναν στα ανυπεράσπιστα θύματά τους πειράματα, τα οποία, ωστόσο οδήγησαν σε εντυπωσιακά αποτελέσματα και επιστημονικές επιτεύξεις. Ως άλλες περιπτώσεις μπορούν να αναφερθούν : η ατομική βόμβα, τα αμφιλεγόμενα πειράματα της γενετικής ιατρικής / μηχανικής, η επιστράτευση των κοινωνικών - ανθρωπιστικών επιστημών στην τελειοποίηση των σύγχρονων μηχανισμών πειθούς - προπαγάνδας και αποπροσανατολισμού των ανθρώπων.
· Πρόκειται για επιστήμονες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε προγράμματα με αντιανθρωπιστικό χαρακτήρα και επικίνδυνες εφαρμογές για τον άνθρωπο, που αποκηρύσσουν την ευθύνη τους για τις καταστροφικές επιδράσεις του έργου τους, που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στις πολεμικές βιομηχανίες, συμπράττουν με ανελεύθερα καθεστώτα.
"Το ότι σε πολύ κοντινό μέλλον δεν θα είναι η φύση που θα προσδιορίζει τον άνθρωπο αλλά ο άνθρωπος τον άνθρωπο, αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί αισιόδοξο ή όχι;" Α. Τερζάκης

Δ. "Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ"
Η ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ
Είναι δυνατόν ακόμη και σήμερα η επιστήμη να εμμένει στο σύνθημα "η αλήθεια για την αλήθεια" και να διακηρύσσει την πολιτική της ουδετερότητα ή μήπως είναι καιρός να κάνει την (αυτό)κριτική της και να αντιμετωπίσει την κοινωνική της ευθύνη ;
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ
· Ο επιστήμονας όπως και κάθε άλλος πολίτης έχει πολλές ευθύνες, όμως έχει και πρόσθετες. Έχει ευθύνη απέναντι στην επιστήμη που υπηρετεί αλλά και στους ανθρώπους που επηρεάζονται από το έργο του -> ευθύνη να βρει τη ΜΕΣΟΤΗΤΑ ώστε και πιστός στις επιστημονικές αρχές να μένει και να αξιοποιεί την επιστήμη προς όφελος του συνόλου. -> ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΝΝΟΟΥΜΕΝΗ και ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ που έχει καθήκον να επιτυγχάνει τον εξανθρωπισμό της ζωής και να υποδεικνύει λύσεις για τα καίρια προβλήματα της ανθρωπότητας.
· "Η γνώση είναι δύναμη" (ΒΑΚΩΝ) και ο επιστήμονας ως φορέας αυτής της δύναμης είναι υπεύθυνος όχι μόνο για την έρευνα αλλά και για την εφαρμογή της . Άλλωστε δεν μπορεί πλέον να χρησιμοποιεί ως άλλοθι την άγνοια για τις τυχόν μακροπρόθεσμες εφαρμογές του έργου του, καθώς εργάζεται πάνω σε συγκεκριμένα προγράμματα και στο πλαίσιο μιας αυστηρά καθορισμένης και εξειδικευμένης εργασίας.

ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ
· Οφείλει: να είναι δεκτικός στα νέα μηνύματα, να μην έχει παρωπίδες, να μην μένει αδιάφορος σε οποιοδήποτε κοινωνικό πρόβλημα, να αποδεσμεύεται από κομματικές προκαταλήψεις, μικρόψυχα πάθη, ιδιοτελείς σκοπούς, να απορρίπτει οποιαδήποτε παρέμβαση στο έργο του, να έχει συναίσθηση του κοινωνικού του χρέους, να διαθέτει συνείδηση λειτουργού, κοινωνική ευαισθησία, να συνεργάζεται με τα άλλα μέλη της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας για να αποτρέπει τη στρατιωτική εφαρμογή των επιτευγμάτων του, να διαφωτίζει το κοινό για ενδεχόμενους κινδύνους που απορρέουν από την εφαρμογή των ανακαλύψεών του με τη μορφή της εκλαΐκευσης για το ευρύτερο κοινό, να αναλαμβάνει ενεργητικούς ρόλους στην κοινωνική ζωή, "δεν μπορεί να είναι αμέριμνος θεατής δραστηριοτήτων που αντιλαμβάνεται ότι βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα βλάπτουν την κοινωνία των ανθρώπων είτε σε περιορισμένο χώρο είτε σε οικουμενικό επίπεδο". (Θ. Μαυρόπουλος, ).

ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ
· Πλατιά - ανθρωπιστική καλλιέργεια, πολύπλευρα ενδιαφέροντα -> αποφυγή της πνευματικής μονομέρειας και αποσπασματικής / μονόπλευρης θεώρησης των πραγμάτων -> ορθές αξιολογικές προτεραιότητες, διαχωρισμός μέσων - σκοπών.
· Ενισχυμένη κοινωνικοπολιτική συνείδηση, ανθρωπιστική και κοινωνική ευαισθησία -> ενίσχυση ηθικών αντιστάσεων στην αντιανθρωπιστική χρήση της γνώσης, αξιοποίηση του κύρους και της επιρροής που διαθέτει σε πολιτικούς κύκλους
· Απεμπλοκή των επιστημόνων και του έργου τους από τους κύκλους πολιτικών - οικονομικών συμφερόντων
· Κοινωνικός έλεγχος που περιορίζει την "ασυδοσία", αυθαιρεσία των επιστημόνων, διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών (νομοθετικό πλαίσιο).
ΗΘΙΚΑ ΕΦΟΔΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ
"πάσα επιστήμη χωριζόμενη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία και ου σοφία φαίνεται" (Πλάτων) :
· Ο επιστήμονας οφείλει παράλληλα με την επιστημονική κατάρτιση να συναισθάνεται το χρέος του στην κοινωνία, να διαθέτει βαθιά ηθική και κοινωνική ευαισθησία. Αυτή η ηθική προσωπικότητα μορφώνεται από τα πρώιμα χρόνια με την παρέμβαση της αγωγής. Η παιδεία που λαμβάνει το άτομο τόσο από την οικογένεια όσο και το σχολείο πρέπει να προσανατολίζει στις ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες και όχι αποκλειστικά στη στείρα εξειδίκευση.
· Γι΄αυτό οφείλει να είναι έντιμος, ακέραιος, φιλαλήθης, ανιδιοτελής, να έχει αυτοκυριαρχία, ταπεινοφροσύνη, μετριοπάθεια. αποφεύγοντας επικίνδυνες ιδεοληψίες και δογματισμούς, να τον διακρίνει αφιλοκέρδεια, σύνεση και περίσκεψη στις ενέργειες του
· Το θάρρος, η παρρησία ενισχύουν την αποφασιστικότητά του να συγκρουστεί με ισχυρά συμφέροντα
· Πρέπει να έχει πίστη σε υψηλά ιδανικά: τη δημοκρατία, την ειρήνη, την ισότητα και σεβασμό και υπακοή προς τους νόμους, να είναι προσηλωμένος στα ανθρωπιστικά ιδανικά: ανθρωπιά, δικαιοσύνη, σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ και ΓΥΝΑΙΚΑ

Για το συγκεκριμένο θέμα ενδιαφέρον έχει το παρακάτω άρθρο που επισημαίνει τα στερεότυπα που αναπαράγει η διαφήμιση σχετικά με τη γυναίκα, αποδεικνύοντας ότι η διαφήμιση όσο μοντέρνα και εξελιγμένη κι αν επιδιώκει να φαίνεται, στην πραγματικότητα είναι βαθιά συντηρητική, γιατί απευθύνεται σε παγιωμένες αντιλήψεις των καταναλωτών. Σε καμία περίπτωση δεν ανατρέπει τα στερεότυπα, αντίθετα τα διαιωνίζει γιατί δίνει στον καταναλωτή την κυρίαρχη εικόνα της κοινωνίας. Βασίζεται στις στερεότυπες αντιλήψεις πχ. για το γυναικείο φύλο και υπό τη μορφή ανώδυνου χιούμορ αστεϊσμού περνάει άκρως ρατσιστικές αντιλήψεις για τη μειωμένη αντιληπτική ή οδηγητική ικανότητα της γυναίκας. Η πιο κλασική περίπτωση τα τελευταία χρόνια είναι η ασύδοτη εκμετάλλευση του γυναικείου σώματος, η χυδαία έως προσβλητική ανάδειξη μερών του γυναικείου σώματος ακόμα και σε διαφημίσεις προϊόντων που δεν αφορούν τις γυναίκες.

Εικόνες της σύγχρονης γυναίκας
Η παρουσία της γυναικείας μορφής στις διαφημίσεις έχει στόχο να προσελκύσει κυρίως τη γυναίκα καταναλώτρια αλλά και το ανδρικό καταναλωτικό κοινό με διαφορετική χρήση της γυναικείας μορφής. Στην πρώτη περίπτωση, πρόκειται για διαφημίσεις που προβάλλουν προϊόντα που συνδέονται με τους παραδοσιακούς ρόλους της γυναίκας ως μητέρας και νοικοκυράς (είδη σπιτιού, οικιακές συσκευές, βρεφικά είδη, είδη καθαρισμού σπιτιού κτλ.), καθώς και προϊόντα που αφορούν τη φροντίδα της εξωτερικής εικόνας της γυναίκας (καλλυντικά, ρούχα, είδη προσωπικής υγιεινής κτλ.). Στη δεύτερη περίπτωση, όταν στόχος είναι πρωτίστως αν και όχι πάντοτε αποκλειστικά το ανδρικό κοινό, η γυναικεία μορφή εμφανίζεται στον εξίσου παραδοσιακό ρόλο του συμβόλου της σεξουαλικότητας και του αντικειμένου της ανδρικής επιθυμίας (π.χ. σε διαφημίσεις αυτοκινήτων).
Το γενικευτικό αυτό μοντέλο έχει βεβαίως τις αποχρώσεις του, οι οποίες αποτυπώνουν κυρίως τις αλλαγές στη θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας, στην κοινωνία και στην οικογένεια και τις αλλαγές στις σχέσεις των δύο φύλων. Στη δεκαετία του ’60, για παράδειγμα, το κίνημα για τη γυναικεία χειραφέτηση αποτυπώθηκε σε διαφημίσεις για το «στηθόδεσμο που απελευθερώνει».
Αντίστοιχα, σήμερα, διαφημίσεις για μικρά, γρήγορα αυτοκίνητα που έχουν ως πιθανούς αγοραστές νεαρές γυναίκες προβάλλουν μια εικόνα ελευθερίας και αυτονομίας. Ακόμη και οι διαφημίσεις για τις οικιακές συσκευές τονίζουν συχνά αυτή την πλευρά της «απελευθέρωσης» από το νοικοκυριό με την εξοικονόμηση χρόνου. Η σημερινή καταναλώτρια δεν είναι πλέον, όπως πριν από μερικές δεκαετίες, η «βασίλισσα της κουζίνας» που έβρισκε ευχαρίστηση στην επιτυχή διεκπεραίωση του ρόλου της νοικοκυράς αλλά η εργαζόμενη γυναίκα που πρέπει μετά τη δουλειά να κάνει και τις δουλειές του σπιτιού, να φροντίσει τα παιδιά και να έχει ελεύθερο προσωπικό χρόνο.
Η προσαρμογή του ιδιώματος των διαφημίσεων στις νέες οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες δεν καταργεί συνεπώς τη διάρκεια των γυναικείων στερεοτύπων, τα οποία αναπαράγονται μέσα από τον επιφανειακά καινούργιο ορισμό της σύγχρονης θηλυκότητας. Η συνέχεια αυτή των αναπαραστάσεων του θηλυκού γίνεται ενδιαφέρουσα όταν τα παγκόσμια γυναικεία στερεότυπα παίρνουν συγκεκριμένη μορφή στις επί μέρους εθνικές κουλτούρες.

Υπάρχουν διαφημίσεις όπου η παγκόσμια εμβέλεια του προϊόντος προβάλλεται μέσα από διαφορετικούς εθνικούς τύπους γυναικών, οι οποίοι περιγράφονται μέσα από την εξωτερική εμφάνιση και πολιτισμικά στοιχεία. Στην ελληνική περίπτωση, ενδιαφέρον για τα στερεότυπα που περιέχουν έχουν διαφημίσεις στο ραδιόφωνο (ίσως και στην τηλεόραση, αλλά χρειάζεται αναλυτικότερη έρευνα), οι οποίες συνδέουν τις ελληνίδες γυναίκες με συμπεριφορές μάλλον υποτιμητικές για τις ίδιες, που παραπέμπουν σε γνωστά από παλιά στερεότυπα. Θα σταθώ μόνο σε δύο: το πρώτο αφορά το «τύλιγμα» του άνδρα με σκοπό τον γάμο και το δεύτερο τις μειωμένες πνευματικές ικανότητες της συζύγου απέναντι στο σύζυγο. Σε ραδιοφωνική διαφήμιση για έπιπλα, η πρωταγωνίστρια παρουσιάζεται να χρησιμοποιεί τη γυναικεία «πονηριά» για να «τυλίξει» τον άνδρα – θύμα. Με την ίδια μέθοδο της διακωμώδησης, σε άλλη διαφήμιση για κατάστημα παιχνιδιών, η Ελληνίδα παρουσιάζεται «αφελής», να νουθετείται με συγκατάβαση από τον σύζυγό της.Εντοπίζοντας λοιπόν τα στερεότυπα, τις αξίες και τις ιδιότητες που συνδέονται με τις γυναικείες μορφές στη μαζική κουλτούρα, μας δημιουργείται το ερώτημα κατά πόσον οι ίδιες οι γυναίκες αναγνωρίζουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτές τις εικόνες. Οι γυναίκες που βλέπουν ή ακούν τις διαφημίσεις ταυτίζονται με τους ρόλους που τους αποδίδονται; Παραπέμπουν οι διαφημίσεις στην προσωπική τους εμπειρία (πραγματική ή φαντασιακή); Πώς μπορούν να εσωτερικεύσουν ταυτόχρονα πρότυπα αντιφατικά όπως αυτό της ευσυνείδητης νοικοκυράς και συζύγου, της μοιραίας βαμπ και του αψεγάδιαστου μανεκέν; Τα ερωτήματα αυτά θεωρητικά θα έπρεπε να έχουν καταφατική απάντηση, ώστε και οι διαφημίσεις να επιτυγχάνουν τον εμπορικό τους στόχο. Σε αυτή την περίπτωση ωστόσο θα πρέπει να δεχθούμε ότι, παρά την επιφανειακή εικόνα της αλλαγής, οι αναπαραστάσεις της γυναίκας και των κοινωνικών της ρόλων έχουν ελάχιστα διαφοροποιηθεί τα τελευταία εκατό χρόνια.
Χριστίνα Κουλούρη, Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», 08/07/2001

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ και ΠΑΙΔΙ

Ι. Ποια γνωρίσματα της παιδικής ηλικίας και προσωπικότητας εκμεταλλεύεται η διαφήμιση;
· Έλλειψη εμπειρίας και γνώσης
· Άγνοια της αξίας του χρήματος και της φθίνουσας αγοραστικής δύναμης των μισθοσυντήρητων γονέων
· Ευπιστία, ευήθεια, αφέλεια
· Έλλειψη κριτικής ικανότητας = αδυναμία κριτικού ελέγχου
· Οργιώδης φαντασία που βρίσκει γόνιμο έδαφος στο φαντασιακό κόσμο της διαφήμισης, όπου έχουν περίοπτη θέση ήρωες με υπεράνθρωπες ικανότητες και δυνάμεις- οι διαφημιστές εκμεταλλεύονται την αδυναμία των παιδιών να διακρίνουν τα όρια φαντασίας – πραγματικότητας.
ΙΙ. Γιατί η διαφήμιση χρησιμοποιεί τα παιδιά ακόμα και για την προβολή προϊόντων που δεν απευθύνονται σε αυτό το καταναλωτικό κοινό αλλά στους ενήλικους αγοραστές;
Οι διαφημιστές στοχεύουν με τις εκστρατείες τους στα παιδιά, σε μια προσπάθεια να προσελκύσουν την καταναλωτική ισχύ των γονιών τους. Αυτό δείχνει ότι τα παιδιά κρύβουν σημαντική δύναμη ως καταναλωτές, καθώς η επιρροή τους στις αγορές των γονιών επεκτείνεται πέρα από την επιλογή παιχνιδιών και άλλων ανώδυνων αγαθών σε ακριβότερους τομείς, όπως οι διακοπές, τα στερεοφωνικά, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα αυτοκίνητα. Οι διαφημιστές επιχειρούν λοιπόν τώρα να κατακτήσουν αυτήν τη δεξαμενή νεανικών εξόδων, δηλαδή απευθύνονται στα παιδιά με απώτερο στόχο τα πορτοφόλια των γονιών τους
«Γεγονός πάντως είναι ότι αν και διεθνώς επιβάλλονται περιορισμοί, αυτοί σπανίως στην πράξη τηρούνται, αφού τα παιδιά αντιπροσωπεύουν μια ιδιαίτερα προσοδοφόρα αγορά για προϊόντα και υπηρεσίες, χωρίς να υπολογίζεται η δυνατότητα επιρροής στις αγοραστικές συνήθειες των γονέων τους. Και επειδή τα παιδιά αντιπροσωπεύουν τους μελλοντικούς ενήλικες καταναλωτές, οι διαφημιστές αναζητούν να τα εξοικειώσουν με τα προϊόντα τους. Η διαφήμιση αντιμετωπίζει τα παιδιά ως «εκπαιδευόμενους καταναλωτές».
(Στ. Παπαθανασόπουλος, εφημ. Η Καθημερινή)

ΜΑΓΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΦΗΤΕΣ

Διαβάσαμε και διαλέξαμε...

Μάγοι και προφήτες
Της Φωτεινής Τσαλίκογλου
Ο προφητικός λόγος ξανακερδίζει το χαμένο του έδαφος. Ανταποκρίνεται στην ανάγκη που υπάρχει σήμερα να πιστέψεις σε κάτι που να υπερβαίνει τα σκοτάδια και τη μιζέρια της πραγματικότητας. Όταν δεν υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ, όταν χάνεται η ελπίδα μιας καλύτερης ζωής, όταν τόσο βίαια απομακρυνόμαστε από αυτό που κάποτε είχαμε κατά νου στο άκουσμα της λέξης «ζωή», τότε εύκολα ανοίγει ο δρόμος σε κάθε λογής προφήτες και μελλοντολόγους. Κερδίζουν λοιπόν αυτοί σε αξιοπιστία ενώ απονομιμοποιούνται και χάνουν την εγκυρότητα τους οι φορείς κάθε εργαλειακής ορθολογικής λογικής. Μόνο μελαγχο¬λία και διάψευση μοιάζει να προσφέρουν οι τελευταίοι.
«Δεν είμαι ο Ρασπούτιν του Μαξίμου» είχε δηλώσει στο «Βήμα της Κυριακής» ο Ρίτσαρντ Πάρκερ, ένας από τους ξένους συμβούλους του Πρωθυπουργού, θυμίζοντας τον πανούργο «μάγο» που είχε πείσει για τις μεταφυσικές του ιδιότητες τον τσάρο και την τσαρίνα. Άξιος επίγονός του ο αστρολόγος Ρavel Globa προφητεύει σήμερα για τη ζωή του Ομπάμα αλλά και για την ακριβή ημερομηνία εξόδου από την οικονομική κρίση!
Στη χώρα μας, σε αυτήν την πολυπαθή και εκτεταμένη, κατά πώς φαίνεται, προεκλογική περίοδο δεν είναι λίγοι οι πολιτικοί και επίδοξοι πολιτικοί που με κάθε μυστικότητα και διακριτικότητα επισκέπτονται τον αστρολόγο τους. Οι δημοσκόποι δεν αρκούν. Άλλωστε όσοι εξ αυτών σέβονται το επάγγελμα και την ευφυΐα τους δεν διστάζουν να επισημαίνουν την αδυναμία κάθε ασφαλούς πρόβλεψης.
Μάγοι, ψυχοερευνητές, μέντιουμ θησαυρίζουν υποσχόμενοι μια προφητεία ύπαρξης. Οι κλήσεις στα τηλέφωνα 090 για αστρολογικές συμβουλές υπερβαίνουν ορισμένες ημέρες τις 200.000 ημερησίως! Στα τηλε-πρωινάδικα από τα χείλη του αστρολόγου κρέμονται όχι μόνο μπαϊλνπσμένες νοικοκυρές αλλά και απελπισμένοι άνεργοι και κατάκοποι γέροντες και αγχωμένοι έφηβοι και παραζαλισμένοι μεσόκοποι. Η επίκληση στο μαγικό έχει μια παράδοξη «δημοκρατικότητα». Δεν κοιτάζει ηλικίες, κοινωνικές τάξεις και μορφωτικό επίπεδο.
Το μέλλον, ακόμη και ως δυσοίωνο, προσφέρει ανακούφιση και παρηγορία όταν εξιχνιάζεται. Οταν όλα γύρω είναι αβέβαια και το μέλλον σκοτεινό, η προφητεία παρέχει την ψευδαίσθηση του ελέγχου. Καθησυχάζεις. Δεν ατενίζεις πλέον έντρομος το άγνωστο μέλλον. Οι μάγοι καλύπτουν το κενό που δημιουργείται από την αποδυνάμωση της πίστης στις με¬γάλες θρησκείες, αλλά και στις επιστημονικές και πολιτικές ιδεολογίες οι οποίες με τη σειρά τους θρυμματίζονται ως προς τις βεβαιότητες τους.
Ο Ιγνάσιο Ραμονέ αναφέρει την ιστορία ενός χρεοκοπημένου μικροεπενδυτή που κρεμάστηκε σε ένα δημόσιο πάρκο στη Μαδρίτη, καταγγέλλοντας τον κανιβαλισμό του συστήματος. Στο γράμμα που άφησε έλεγε πως έδωσε μια ύστατη ελπίδα στον θεό: «Είχα κάτι σαν όραμα, ότι ο Θεός υπάρχει και ότι ίσως η μοίρα μου δεν ήταν η αυτοκτονία». Αγόρασε λοιπόν με όσα χρήματα τού είχαν απομείνει λαχεία και Λόττο. «Για να δω αν ο Θεός θα παρενέβαινε και θα με βοηθούσε να ζήσω». Αλλά ο ουρανός παρέμεινε απελπιστικά σιωπηλός, η τύχη δεν του χαμογέλασε και ο άνθρωπος στο τέλος κρεμάστηκε. .;.
Μια παρόμοια ιστορία άραγε να είχε κατά νου ο Μαλρώ όταν πριν από χρόνια διετείνετο ότι «ο άνθρωπος του 21ου αιώνα θα είναι θρησκευόμενος ή δεν θα υπάρξει»;
Πώς να μην αυξάνονται σήμερα οι προφήτες-μάγοί; Να ζήσεις θέλεις. Να ζήσεις θέλεις να θέλεις. Έστω και εξαπατώμενος από τους εμπόρους της ελπίδας.

Εφ. Το Βήμα της Κυριακής 31/10/2010

Συχνά μας προβληματίζει η μεταφυσική επιμονή των ανθρώπων να θέλουν να μάθουν το μέλλον, να διαβλέψουν τα μελλούμενα στη ζωή τους. Και να μη φανταστούμε ότι αυτή η τάση αφορά τους δυστυχείς και απόκληρους της ζωής που ελπίζουν να βρουν στο μέλλον ένα φως ελπίδας. Και οι προνομιούχοι της ζωής (ισχυρά πρόσωπα της οικονομίας και της πολιτικής)έχουν τον προσωπικό τους αστρολόγο - το μέντιουμ - και μάλιστα διάσημο και ακριβοπληρωμένο - για να τους προφητέψει - τι άλλο, παρά μακρά παραμονή στη μακάρια ζωή τους.

Μια άλλη πτυχή του φαινομένου - που θυμάμαι ότι παλαιότερα αποτελούσε και θέμα προβληματισμού στην έκθεση και μπορεί να συνδεθεί με το άρθρο της κας Τσαλίκογλου- είναι και ο τζόγος με τις λογής εκφάνσεις του στη ζωή του Νεοέλληνα και όχι μόνο. Τυχερά παιχνίδια, λαχεία, καζίνο, προ -πο, "πάμε στοίχημα" ίσως το πιο δημοφιλές - και τα περισσότερα από αυτά συνιστώντας τον επίσημο κρατικό τζόγο- και ο πιο σύγχρονος αλλά παράνομος τις περισσότερες φορές ηλεκτρονικός - διαδικτυακός τζόγος είναι δραστηριότητες όπου διακινούνται αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια καθημερινά.

Ενδιαφέρον έχει να αναζητήσουμε τα αίτια:

• προφανώς οικονομικοί λόγοι: ανέχεια, ανεργία, πενιχρό εισόδημα, αυξημένα έξοδα και πλέον στην εποχή μας η τραγική οικονομική ύφεση
• πρωτίστως όμως ηθικοί : η καταρράκωση των ηθικών αξιών και η συνακόλουθη ανάδειξη σύγχρονων απαξιών (υλικός ευδαιμονισμός, καταναλωτισμός) που θεοποιούν το χρήμα, την υλική αφθονία , το πνεύμα της "ήσσονος προσπάθειας" που βρίσκουν διέξοδο στον τζόγο ως πεδίο γρήγορου και εύκολου πλουτισμού
• αλλά και κοινωνικοί: χαλάρωση κοινωνικής συνοχής, πνεύμα ανταγωνισμού, δυσλειτουργικές οικογένειες, μοναξιά, έλλειμμα επικοινωνίας - διαλόγου και συνεννόησης (στατιστικές δείχνουν αυξημένα ποσοστά εθισμού στον ηλεκτρονικό τζόγο- κυρίως στο πόκερ - στις ηλικιακές ομάδες εφήβων και νέων)
• ψυχολογικοί: κατάθλιψη, ανία, αίσθημα κενού, απαισιοδοξία, απόγνωση ζητούν διέξοδο και εκτόνωση όχι μόνο στον τζόγο αλλά και σε λογής εξαρτησιογόνες καταστάσεις.
  

Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

(προέλευση εικόνας:greekfilmtechnicianselectricgrip.blogspot.com)

1. Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

· ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: απλό, λιτό, καθημερινό, οικείο, από τον προφορικό λόγο = οικειότητα με το δέκτη, λεκτικός πληθωρισμός επαναλήψεις, νεολογισμοί, λεκτικά πυροτεχνήματα και ακροβασίες = ο εντυπωσιασμός και αποπροσανατολισμός του δέκτη από το λογικό – σημασιολογικό περιεχόμενο του διαφημιστικού μηνύματος, αδόκιμοι τύποι και εκφράσεις της τρέχουσας αργκό, σκόπιμη παραποίηση συντακτικών – γραμματικών κανόνων, γλωσσικά εξαμβλώματα, ξενόγλωσσοι όροι, υπαινικτική χρήση της γλώσσας
- ΛΕΚΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ: (= συσσώρευση συνωνύμων, πλεονασμοί – παραθετικά με χρήση αδόκιμων όρων -πολλά επίθετα, που μερικές φορές έχουν παραπλήσια σημασία, λεκτικές υπερβολές επιθέτων και επιρρημάτων) πλεονασμό
· ΣΧΗΜΑΤΑ - ΜΝΗΜΟΝΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ: επαναλήψεις φθόγγων - λέξεων, ομοιοκαταληξίες, παρηχήσεις, λογοπαίγνια, αναγραμματισμοί, αμφισημίες = στόχος η άμεση εντύπωση του μηνύματος στο υποσυνείδητο του δέκτη
· ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ = εικόνες , παρομοιώσεις, μεταφορές =παραστατικότητα, γλαφυρότητα, έμφαση
· ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ: αφήγηση, περιγραφή, επεξηγηματικός μονόλογος, διάλογος (πχ. συνέντευξη με έναν καταναλωτή), άφθονος σχολιασμός
· ΣΛΟΓΚΑΝ: κυρίαρχο εμπορικό σύνθημα που εύστοχα συνδυάζει την ιδέα του προϊόντος με την ιδέα της ανάγκης για αγορά του. Συνθηματοποιημένος λόγος – εξαρθρωμένος. Στερεότυπες εκφράσεις που αναπαράγουν τα κοινωνικά κλισέ/ στερεότυπα Τα σλόγκαν χαρακτηρίζονται από πρωτοτυπία, ευστοχία, επιγραμματικότητα, χιούμορ, δημιουργία συνειρμών

2.. ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΕΙ Η ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ;
Η σύγχρονη διαφήμιση είναι τέχνη και επιστήμη
1. ΤΕΧΝΗ:
· Αισθητικά αναβαθμισμένη (συνδρομή πολυειδών καλλιτεχνικών ειδικοτήτων)
· Τεχνολογικά προωθημένη (στην υπηρεσία της έχουν τεθεί σύγχρονα τεχνικά και ηλεκτρονικά μέσα επεξεργασίας ήχου – εικόνας )
· Διαφήμιση και εικόνα
Η εικόνα είναι μέσο επικοινωνίας άμεσο και παραστατικό. Αποτελεί δυναμικό μέσο της διαφήμισης, αφού διεγείρει τις αισθήσεις , εξάπτει την περιέργεια του δέκτη και αναβαθμίζει την καλλιτεχνική της ποιότητα. Απευθύνεται πάντα στο θυμικό και ποτέ στο λογικό του δέκτη – καταναλωτή, με μέσο το δέλεαρ της αφθονίας, της χλιδής και της τρυφής. Η διαφημιστική εικόνα είναι πάντα πλούσια, παραπέμπει σ΄έναν κόσμο υλικής αφθονίας και ανεμελιάς, όπου η ευτυχία συνοδεύει πάντα τους πρωταγωνιστές και είναι συνώνυμη της καταναλωτικής ευμάρειας.
2. ΕΠΙΣΤΗΜΗ
· Επιστρατεύονται σύγχρονες επιστημονικές μέθοδοι πειθούς και ειδικότητες που καθιστούν τη διαφήμιση άκρως πειστική / δελεαστική. Ειδικοί επιστήμονες διαμορφώνουν το διαφημιστικό μήνυμα κατά τρόπο που αυτό να ανταποκρίνεται στην ιδιαίτερη ψυχοδομή του καταναλωτικού κοινού στο οποίο στοχεύει κάθε φορά (πχ. ψυχολογία της αγοράς, κοινωνιολόγοι, ερευνητές της αγοράς κοκ)
· Τρόποι πειθούς :
- κατά κύριο λόγο επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη (διεγείρει συναισθήματα ζήλιας, φθόνου, συγκίνησης,) δημιουργεί ενοχές σε όποιους δε θα αγοράσουν το προϊόν, αναδεικνύει ως έξυπνους και επιτυχημένους όσους το προτιμούν (λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός πχ. οι έξυπνοι οδηγούν Ρενώ…/ και ένα είδος επίκλησης στο ήθος του πομπού (πχ. για εσάς που διαλέγετε πάντα το καλύτερο για την οικογένειά σας…κοκ) που επειδή εκλαμβάνεται και ως κολακεία που ευχαριστεί το δέκτη εντάσσεται στο συναίσθημα
- επίκληση στην αυθεντία (ειδικοί εγγυώνται για την ποιότητα ενός προϊόντος, αλλά και λογής επώνυμοι που επιστρατεύονται για να διαφημίσουν ένα προϊόν)πχ. 27 κατασκευαστές πλυντηρίων συνιστούν…/ οι ειδικοί ξέρουν από καλό λάδι …κοκ.
- επίκληση στο ήθος του πομπού ( τονίζεται η μακρόχρονη παρουσία και προσφορά μιας εταιρίας όπως «σαράντα χρόνια φούρναρης…» ή με αίσθημα ευθύνης στην ελληνική οικογένεια, η διεθνής αναγνώριση, βραβεία – διακρίσεις ενός ομίλου κτλ)
- επίθεση στο ήθος του αντιπάλου – τα τελευταία χρόνια πέρασε από την πολιτική διαφήμιση, όπου ήταν σύνηθες φαινόμενο, στην εμπορική διαφήμιση (βλ. πρόσφατη διαφήμιση κινητής τηλεφωνίας που συνέκρινε τα δικά της πακέτα προσφοράς με αυτά άλλων εταιριών, τα οποία και καταδείκνυε ως σαφώς υποδεέστερα…= ο πόλεμος της κινητής τηλεφωνίας…)
- επίκληση στη λογική – σπανίως και συνήθως με τη μορφή υπερπροσφορών τιμής – συσκευασίας, βελτιωμένων παροχών συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας ( πχ. από σήμερα ως το Σάββατο προσφορά όλα τα απορρυπαντικά….)

3. ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ και ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ
Αν και υπάρχουν διαφορές μεταξύ τους, εντούτοις η διαφήμιση απροκάλυπτα καταφεύγει σε μεθόδους της προπαγάνδας για να αυξήσει την εμβέλειά της στο κοινό.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ---ΠΙΕΣΤΙΚΗ == ΠΕΙΣΤΙΚΗ
- επίμονη επανάληψη, καταιγιστικοί ρυθμοί προβολής
- πλύση εγκεφάλου
- λεξιλόγιο φορτισμένο συναισθηματικά / ηθικά = σημαντικές αξίες όπως η αγάπη, η φιλία, η ευτυχία, ο έρωτας γίνονται συνώνυμες ευτελών καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών
- ψευδολογία, εντυπωσιασμός, υπερβολή, διόγκωση των υποτιθέμενων πλεονεκτημάτων των διαφημιζόμενων προϊόντων, τα οποία παρουσιάζονται ως υποκατάστατο της αληθινής ευτυχίας
«παρουσιάζονται τα προϊόντα να έχουν τέτοιες ιδιότητες, στις οποίες καταφεύγουν οι άνθρωποι ελπίζοντας να γλιτώσουν απ΄ την κενότητα και την αθλιότητα της ζωής τους»
- παραποίηση της αλήθειας, χάλκευση στοιχείων = παραπλανητική διαφήμιση
- ηχηρή συνθηματολογία= όλες οι διαφημίσεις βασίζουν σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία τους στην ευστοχία, το χιούμορ και την ευρηματικότητα του σλόγκαν
- μηχανισμός υποβολής = απευθύνεται στο υποσυνείδητο, στο θυμικό και όχι στη λογική του δέκτη. Αλίμονο στη διαφήμιση που επιτρέψει έστω και για δευτερόλεπτα στο δέκτη να επεξεργαστεί λογικά το περιεχόμενο του προβαλλόμενου μηνύματος – θεωρείται εξορισμού καταδικασμένη!

4. Η ΣΤΡΕΒΛΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ
Α) ΑΘΕΜΙΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ:
α) Την πρόκληση ή εκμετάλλευση αισθημάτων φόβου.
β) Την πρόκληση μειωτικών διακρίσεων σχετικά με το φύλο, τη φυλή ή το θρήσκευμα και ιδίως την παρουσίαση του ενός φύλου με χαμηλότερο πνευματικό επίπεδο από το άλλο.
γ) Την εξώθηση προσώπων σε πράξεις βίας.
δ) Την εκμετάλλευση της απειρίας και ιδίως της φυσικής ευπιστίας παιδιών.
ε) Την άσεμνη εκμετάλλευση μέρους ή ολόκληρου του ανθρώπινου σώματος ως σεξουαλικού αντικειμένου.
στ) Την προσβολή της προσωπικότητας συγκεκριμένων ή αορίστου αριθμού προσώπων με ορισμένα ειδικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα με φυσικά ή διανοητικά ελαττώματα.
.(πχ. σεξιστικές διαφημίσεις, υπονοούμενα υποτιμητικά για κάποιες κοινωνικές ομάδες – προσβλητικοί χαρακτηρισμοί κοκ)

Β) ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ως παραπλανητική θεωρείται κάθε διαφήμιση που με πράξη ή παράλειψη, ή οποιονδήποτε άλλο τρόπο, συμπεριλαμβανομένου και του τρόπου με τον οποίο αυτή παρουσιάζεται, δημιουργεί ή ενδέχεται να δημιουργήσει πλάνη στα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται ή στων οποίων τη γνώση περιέρχεται και που είναι δυνατό να επηρεάσει την οικονομική τους συμπεριφορά ή να βλάπτει ή να ενδέχεται να βλάψει, οποιοδήποτε πρόσωπο παράγει ή εμπορεύεται όμοια ή παραπλήσια προϊόντα ή υπηρεσίες.
Η διαφήμιση είναι παραπλανητική ιδίως όταν :
α) Επικαλείται την αξιοπιστία της μαρτυρίας ειδικών βασιζόμενη στην επιστημονική ή άλλη ιδιότητα προσώπων, τα οποία εμφανίζονται στη διαφήμιση χωρίς να έχουν στην πραγματικότητα την ιδιότητα που επικαλούνται.
β) Επικαλείται ως εγγύηση την τεχνολογική και επιστημονική υπεροχή μιας χώρας είναι άμεσα ή έμμεσα δηλωτικές της ποιότητας των διαφημιζόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών.
γ) Εμφανίζεται με τη μορφή δημοσιογραφικής είδησης ή σχόλιου ή αρθρογραφίας ή με τη μορφή επιστημονικής ανακοίνωσης, χωρίς να δηλώνεται ρητά και ευδιάκριτα ότι πρόκειται για διαφήμιση.
(τα παραπάνω προέρχονται από το νομοσχέδιο για την αθέμιτη και παραπλανητική διαφήμιση/ πηγή: «ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ» βιβλίο του καθηγητή σελ.31-32)

5. ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΠΕΙΘΟΥΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ
Μέθοδοι της διαφήμισης
Η σύγχρονη διαφήμιση είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος της διαφορετική [απ' ό,τι ήταν στο παρελθόν]. Δεν απευθύνεται στη λογική αλλά στο συναίσθημα. Όπως κάθε είδος υπνωτικής υποβολής, προσπαθεί να εντυπώσει τα αντικείμενα της συναισθηματικά, και κατόπιν τα υποβάλλει νοητικά. Ο τύπος αυτός διαφήμισης εντυπωσιάζει τον πελάτη με όλα τα μέσα: Με την επανάληψη πολλές φορές της ίδιας φόρμουλας. Με την επήρεια μιας έγκυρης εικόνας, όπως της εικόνας μιας κυρίας της υψηλής κοινωνίας ή ενός περίφημου πυγμάχου που καπνίζει ορισμένη μάρκα τσιγάρου. Με το να προσελκύει τον πελάτη και ταυτόχρονα να εξασθενίζει την κριτική του ικανότητα με το σεξαπίλ μιας όμορφης κοπέλας. Τρομοκρατώντας τον με την απειλή της αποπνοίας, δηλαδή της «κακοσμίας του στόματος». Ή ακόμη δημιουργώντας του την ψευδαίσθηση πως πρόκειται ν' αλλάξει ολόκληρη η ζωή του αν αγοράσει ένα ορισμένο σαπούνι ή πουκάμισο. Όλες αυτές οι μέθοδοι είναι ουσιαστικά παράλογες. Δεν έχουν καμιά σχέση με τις ιδιότητες του εμπορεύματος, ευνουχίζουν και εξαφανίζουν τις κριτικές ικανότητες του πελάτη, όπως μια νάρκωση. Με τις ψευδαισθήσεις τους του δίνουν κάποια ευχαρίστηση, ακριβώς όπως ο κινηματογράφος, ταυτόχρονα όμως ενισχύουν το αίσθημα της μικρότητας και της ασημαντότητάς του.
Στην πραγματικότητα, οι μέθοδοι αυτές της αποχαύνωσης της κριτικής σκέψης είναι πιο επικίνδυνες για τη δημοκρατία μας από τις επιθέσεις που εξαπολύονται ανοικτά ενάντιά της και πιο ανήθικες — από άποψη ανθρώπινης ακεραιότητας — από τα άσεμνα έντυπα που διώκονται. Το κίνημα: των καταναλωτικών συνεταιρισμών καταβάλλει προσπάθειες να αποκαταστήσει την κριτική ικανότητα, την αξιοπρέπεια και την αίσθηση σπουδαιότητας του πελάτη κι έτσι ενεργεί παράλληλα με το συνδικαλιστικό κίνημα. Μέχρι στιγμής, όμως, οι επιδιώξεις του έχουν παραμείνει σε περιορισμένα πλαίσια.» (Έριχ Φρομ )

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΤΗΣ 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΣΤΟ ΒΥΡΩΝΑ

Η ΠΡΩΤΗ ΜΑΣ ΓΡΑΠΤΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ
2ωρο κριτήριο αξιολόγησης

Α.ΚΕΙΜΕΝΟ
Η ΔΙΑΡΚΗΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται εκτεθειμένος σε σύνθετες καταστάσεις, που εξελίσσονται σε απρόβλεπτο χρόνο. Αντιμετωπίζει ποικιλία κοινωνικών, εργασιακών, γεωγραφικών και πολιτισμικών πλαισίων. Υφίσταται καταιγισμό αποσπασματικών και ασυνεχών πληροφοριών, που προέρχονται κυρίως από τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης. Για να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος του σήμερα αυτές τις καταστάσεις, όπου τίποτα πλέον δεν είναι δεδομένο και ασφαλές, καμία αξία και στάση ζωής δεν είναι αυτονόητη, χρειάζεται ορισμένα εφόδια, που δεν ήταν απαραίτητα πριν από δύο ή τρεις δεκαετίες.
Χρειάζεται να συλλαμβάνει το νόημα των κοινωνικών εξελίξεων, να αποκρυπτογραφεί ποικίλες πληροφορίες, να συνδυάζει και να αναπτύσσει αδιάκοπα γνώσεις, να γίνεται δημιουργός (και όχι μόνο διαχειριστής) της τεχνολογίας, να έχει ισχυρά κριτήρια επιλογής, να μπορεί να διαισθάνεται και να προβλέπει το μέλλον, αλλά και να έχει μνήμη, να αναλύει κριτικά το παρελθόν. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να μπορεί να προσανατολίζεται στο χώρο και στο χρόνο, να ερμηνεύει τον κόσμο, να κατανοεί το μέλλον.
Για να τα επιτύχει αυτά. χρειάζεται μία στέρεη και ευρεία γενική παιδεία, συνδυασμένη με συγκροτημένη επαγγελματική κατάρτιση. Συγκεκριμένα, χρειάζεται:
• Να διαθέτει γενική παιδεία, που να περιλαμβάνει θεμελιώδεις γνώσεις για το φιλοσοφικό σκέπτεσθαι, για την κοινωνία, το περιβάλλον, τη λογοτεχνία, την τέχνη γενικότερα, την οικονομία, το Δίκαιο, τις διεθνείς σχέσεις.
• Να διαθέτει τη μεθοδολογική ικανότητά του να «μαθαίνει μόνος του (της)» με τρό¬πο δημιουργικό.
• Να διαθέτει κοινωνικές ικανότητες, ιδιαίτερα εκείνες της σύναψης σχέσεων, της επικοινωνίας, της εποικοδομητικής διαπραγμάτευσης.
• Να αποκτά τεχνικές γνώσεις (εξειδικευμένη κατάρτιση) που να συνδέονται με την απασχόληση.
Γίνεται επομένως φανερό ότι η επαγγελματική κατάρτιση δεν είναι σκόπιμο να περιορίζεται σε απλή προσαρμογή του ατόμου σε μια θέση απασχόλησης. Αντίθετα, χρειάζεται ο διαρκής εμπλουτισμός και η διεύρυνση του περιεχομένου της με στοιχεία γενικών γνώσεων.
Και από την άλλη, η γενική παιδεία δεν είναι σκόπιμο να λειτουργεί με την παραδοσιακή «αποταμιευτική» μέθοδο, που απαιτεί από τους εκπαιδευόμενους να αφομοιώνουν αφηρημένες έννοιες με μια αυστηρή λογική, επαγωγική σειρά, που ορίζεται από τους εκπαιδευτές. Αντίθετα, η μάθηση διευκολύνεται και γίνεται ελκυστική αν οι προς απόκτηση γνώσεις είναι ζωντανές, συνδεδεμένες με τις ανάγκες και τις εμπειρίες των εκπαιδευομένων, και αν η πρόσβαση σε αυτές γίνεται μέσα σε ένα κλίμα συμμετοχής, αλληλεπίδρασης, κριτικής ανάλυσης, σύνδεσης με την πράξη, ταυτόχρο¬να με την εκμάθηση της προσωπικής αυτονομίας.
Κατά συνέπεια, η διά βίου εκπαίδευση αποτελεί μια ανοικτή δυνατότητα (πιο ανοικτή τουλάχιστον από το εκπαιδευτικό σύστημα, που μοιάζει εγκλωβισμένο στο βάρος του παρελθόντος) για την πραγμάτωση δημιουργικής μάθησης, που μπορεί να οδηγεί στην προσωπική ανάπτυξη και στην επαγγελματική ανέλιξη. Προσφέρει στον καθένα τη δυνατότητα για συστηματική απόκτηση, ανανέωση ή αναβάθμιση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των αντιλήψεων που του είναι αναγκαίες.
Επίσης, η δια βίου εκπαίδευση συμβάλλει στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, και στην πατρίδα μας ιδιαίτερα, εντείνονται τα φαινόμενα της κοινωνικής πόλωσης και του αποκλεισμού. Ολοένα μεγαλύτερα στρώ¬ματα πληθυσμού (παλιννοστούντες, πρόσφυγες, αλλά και ευπαθείς κοινωνικές ομά¬δες) αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε ό,τι αφορά την κοινωνική και επαγγελματική τους ένταξη. Αποτέλεσμα είναι να απειλείται η κοινωνική συνοχή, να πολλαπλασιάζονται τα εμπόδια για την ισόρροπη κοινωνική-οικονομική ανάπτυξη και να οξύνονται τα φαινόμενα της παρασιτικής διαβίωσης, της βίας και εγκληματικότητας. Η διά βίου εκπαίδευση είναι ένας θεσμός που κατεξοχήν μπορεί να αναχαιτίσει την τάση αυτή της διχοτόμησης του κοινωνικού ιστού, να δώσει μια δεύτερη — ή και πρώτη — εκπαιδευτική ευκαιρία στα περιθωριοποιημένα άτομα, να προωθήσει τη δημιουργική ενσωμάτωση τους στο κοινωνικό σύνολο, αλλά και να βοηθήσει να αξιοποιηθούν από το σύνολο τα ιδιαίτερα στοιχεία της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Μέσα από αυτές τις διεργασίες, μπορούν να προωθηθούν η πλουραλιστική έκφραση, οι δημοκρατικές διαδικασίες, η ισότητα των ευκαιριών.
Τέλος, η διά βίου εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην οικονομική ανάπτυξη. Μπορεί — και πρέπει — να εφοδιάσει κάθε πολίτη με τις ικανότητες και γνώσεις που θα του επιτρέπουν να ανταποκρίνεται στις συνεχείς αλλαγές του εργασιακού περιβάλλοντος και της τεχνολογίας. Στόχος όλων των σύγχρονων κοινωνιών είναι να διαθέτουν ένα ανθρώπινο δυναμικό με γνώσεις και ικανότητες που να του επιτρέπουν να αναλαμβάνει διάφορους και σύνθετους ρόλους, να αναλαμβάνει ευθύνες και πρωτοβουλίες, να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των τεχνολογικών εξελίξεων. Αν αυτό επιτευχθεί, θα υπάρξουν καλύτερες προϋποθέσεις για τη δημιουργία και τη διατήρηση θέσεων εργασίας, για την οικονομική ανάπτυξη, την αύξηση της παραγωγικότητας, την προώθηση της καινοτομίας.
(Αλ. Κόκκος και Ιγν. Χατζηευστρατίου, περ. Η Λέσχη των Εκπαιδευτικών, τεύχ. 14)

1. Να πυκνώσετε το κείμενο σε μια περίληψη 120 – 140 λέξεων
2. ΕΚΘΕΣΗ – ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Σε άρθρο για τη σχολική σας εφημερίδα επισημαίνετε τα εφόδια με τα οποία πρέπει να εξοπλίζει το σχολείο το σημερινό νέο προκειμένου να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις όχι μόνο της αγοράς εργασίας αλλά και στις προκλήσεις μιας σύνθετης και ραγδαία εξελισσόμενης εποχής
(500 – 600 λέξεις)

Β. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Πύκνωση κειμένου
Η αλλαγή των κοινωνικών και εργασιακών συνθηκών στην εποχή μας, καθώς και ο καταιγισμός πληροφοριών, γνώσεων και μηνυμάτων που καθημερινά δεχόμαστε, απαιτούν νέους τρόπους προσαρμογής του σύγχρονου ανθρώπου στο κοινωνικό γίγνεσθαι:Έτσι, η γενική παιδεία, ευρεία και σοβαρή, πρέπει να συνδυάζεται με την απόκτηση των αναγκαίων κατά περίπτωση ειδικών γνώσεων και την καλλιέργεια προσωπικών δεξιοτήτων. Η παιδεία επίσης, η μάθηση γενικότερα, οφείλει να γίνει πιο «ελκυστική» και ανθρώπινη / δημιουργική, από πλευράς περιεχομένου και μεθόδων προσέγγισής του. Έμφαση δίνεται ακόμα στην έννοια και τη σημασία της «δια βίου» εκπαίδευσης, της συνεχούς και συστηματικής δηλαδή ανανέωσης και του εμπλουτισμού γνώσεων και δεξιοτήτων. Αυτή νοείται ως παράγοντας ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής και περιορισμού των αυξημένων στην εποχή μας περιπτώσεων κοινωνικού αποκλεισμού, μέσα από την παροχή δυνατοτήτων μόρφωσης και κοινωνικής ενσωμάτωσης «ευπαθών» κοινωνικών κατηγοριών. Η δια βίου εκπαίδευση συνδέεται επίσης με τη γενικότερη οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας, εφόσον συμβάλλει στη δημιουργία καταρτισμένων και προσαρμόσιμων στις συνεχείς αλλαγές πολιτών.


ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΖΗΤΟΥΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Αν και δεν ορίζεται ξεκάθαρα, το θέμα έχει δύο υποερωτήματα που αφορούν στην προσφορά εφοδίων που θα αφορούν αφενός στις απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας, αφετέρου στις γενικότερες προκλήσεις και δυσκολίες της εποχής μας.
α) τα εφόδια με τα οποία πρέπει να εξοπλίζει το σχολείο το σημερινό νέο προκειμένου να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις όχι μόνο της αγοράς εργασίας
• Επαγγελματική κατάρτιση υψηλού επιπέδου
• Ευέλικτη ειδίκευση
• Ορθή λειτουργία ΣΕΠ = ορθή επαγγελματική επιλογή = ενημέρωση για τα δεδομένα της ανταγωνιστικής και διαρκώς μεταβαλλόμενης αγοράς εργασίας
• Συνδυασμός ειδίκευσης και ευρείας παιδείας (εγκυκλίου μόρφωσης)
• Επιστημονικές γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες που ανταποκρίνονται στις αυξημένες απαιτήσεις του επαγγελματικού κλάδου
• Ευρυμάθεια = ο εργαζόμενος θα είναι ικανός να παρακολουθεί τις εξελίξεις του κλάδου αλλά να έχει και την ετοιμότητα να επιμορφώνεται / επανακαταρτίζεται / ανανεώνει τις δεξιότητές του , όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν
• Η δια βίου εκπαίδευση = βοηθά τον εργαζόμενο να εξελίσσεται, να μη μένει στάσιμος, να παρακολουθεί τις εξελίξεις όχι μόνο στον κλάδο του αλλά και σε άλλους τομείς του επιστητού

=Σαφέστατα εννοείται ότι όλα αυτά ως δεξιότητες καλλιεργούνται έγκαιρα στο πλαίσιο της συστηματικής σχολικής εκπαίδευσης. Εδώ μπορεί να τονιστεί ότι ο ρόλος του σχολείου δεν είναι να παρέχει αποστεωμένες γνώσεις αποκομμένες από την σύγχρονη οικονομική – κοινωνική πραγματικότητα μ΄έναν τρόπο μηχανιστικό αλλά μαζί με όλα τα άλλα να καλλιεργεί την αγάπη για τη μάθηση, να ανοίγει ορίζοντες και προοπτικές στους μαθητές. Ο ρόλος του σύγχρονου δασκάλου συνοψίζεται επιγραμματικά στο
Να σε μάθω να μαθαίνεις.
β) τα εφόδια με τα οποία πρέπει να εξοπλίζει το σχολείο το σημερινό νέο προκειμένου να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις …και στις προκλήσεις μιας σύνθετης και ραγδαία εξελισσόμενης εποχής

Ι. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ που πρέπει το σχολείο να λαμβάνει υπόψη, ώστε να προετοιμάζει ανάλογα και τους μαθητές «να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων»
• Τεχνοκρατισμός που κυριαρχεί παντού
• Πληροφορική επανάσταση, έκρηξη γνώσεων και πληροφοριών, παντοδυναμία των ΜΜΕ , διαδικτύου, ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας
• Παγκοσμιοποίηση, διεθνοποίηση των εξελίξεων, αύξηση πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων, δημιουργία πολυπολιτισμικών / πολυφυλετικών κοινωνιών ως απόρροια της μετανάστευσης
• Παγκόσμια οικονομική ύφεση / ανεργία/ υποαπασχόλησης
• Έξαρση παθογενών φαινομένων που απειλούν την κοινωνική συνοχή
• κρίση δημοκρατικών θεσμών, συστηματική παραβίαση δικαιωμάτων, φαλκίδευση ελευθεριών = ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει το έλλειμμα ελευθερίας σε κατ΄ευφημισμό δημοκρατίες.


= Απέναντι σ΄ αυτές τις προ(σ)κλήσεις της εποχής το σχολείο οφείλει:
• Να καλλιεργεί πνευματικά και ηθικά τους νέους
• Να μην εμμένει στη στείρα μετάδοση γνώσεων αλλά να προβαίνει στη διαμόρφωση κριτικά σκεπτόμενων μαθητών
• Να τους προσανατολίζει στις σημαντικές διαχρονικές αξίες της ανθρωπιάς, της δικαιοσύνης, της αξιοπρέπειας = Νέοι με ήθος, ποιότητα, πνευματικές και ηθικές αντιστάσεις που θα τον θωρακίζουν σε όλη αυτή τη φαυλότητα και χυδαιότητα στις απαξίες της εποχής μας.
• Να ενθαρρύνει την ενασχόληση με τις τέχνες, να καλλιεργεί το αισθητικό κριτήριο των μαθητών = αντίσταση στην ακαλαισθησία και χοντροκοπιά της μαζικής κουλτούρας που έχει υποκαταστήσει τη γνήσια λαϊκή δημιουργία
• Να υποστηρίζει το συμμετοχικό πνεύμα με την ενίσχυση δημοκρατικών θεσμών , όπως τα μαθητικά συμβούλια, αλλά και με τη διεξαγωγή δημοκρατικού διαλόγου στην τάξη = σφυρηλάτηση υγιούς δημοκρατικής συνείδησης = ο αυριανός δημοκρατικός πολίτης που γνωρίζει και διεκδικεί τα δικαιώματά του
• Να διδάσκει την ιδεολογική ανεκτικότητα, τη διαλλακτικότητα, το σεβασμό στη διαφορετικότητα, την αλληλεγγύη σ΄ αυτόν που την έχει ανάγκη= αντίσταση στο ρατσισμό, δημιουργική αφομοίωση νέων πολιτισμικών επιρροών
"Απ' όπου κι αν έρχεται ο ξένος, είναι δυνατό και πρέπει ν' αντιμετωπίζεται ως οικείος. Μπορεί να μας προσφέρει έναν κόσμο να τον κατοικήσουμε, να τον εμπλουτίσουμε, να τον γονιμοποιήσουμε. …Για τον ξένο είμαστε η ελπίδα του• αν τον αρνηθούμε, είναι σα να ξεχνάμε τις υποχρεώσεις που έχουμε ως άνθρωποι. Κι ας μη ξεχνούμε πως όλοι κάποτε, κάτω από διαφορετικές συγκυρίες, μπορεί να είμαστε οι "ξένοι'".(Εφ. "Βήμα")
• Να εξοικειώνει τους μαθητές με τα στοιχεία της παράδοσης , ώστε οι μαθητές να εξοικειωθούν με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου = άρση ξενομανίας, θωράκιση εθνικής – πολιτιστικής ταυτότητας που επέρχεται στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης του σύγχρονου πολιτισμού.