style="color:#ff0000;">Στις σχετικές με την ενότητα "περιβάλλον - οικολογία" εκθέσεις διαφαίνεται η αγνοια των σημερινών μαθητών για τα ανάλογα θέματα. Κρίνεται αναγκαία η εξοικείωσή τους με το σχετικό προβληματισμό και το κατάλληλο λεξιλόγιο (πχ. αειφόρος ανάπτυξη, πράσινη επιχειρηματικότητα κοκ). Τα κείμενα που ακολουθούν σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται.
Το τέλος της δεύτερης χιλιετίας — παρ' όλο που είναι ορόσημο αυθαίρετο — βρίσκει τη Γη και τους κατοίκους της απειλούμενους από μιαν ανάπτυξη χωρίς μέτρο• που μήτε το φυσικό περιβάλλον σέβεται, αλλά και τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου αλλοιώνει. Αν ληφθεί υπ' όψιν ότι, κατά την ίδια περίοδο, μεγάλες είναι οι κατακτήσεις της επιστήμης και ότι η πρόοδος της τεχνολογίας είναι ικανή να απαλλάξει το ανθρώπινο είδος από πολλά προβλήματα, η κατάληξη αυτή των πραγμάτων έχει δυσδιάκριτες τις ερμηνείες.
Είναι αναμφισβήτητο ότι οι αντιλήψεις ή πρακτικές που οδήγησαν σ αυτόν τον τύπο αναπτύξεως είναι βαθύτατα ριζωμένες στον σύγχρονο πολιτισμό. Κάποιες από τις αντιλήψεις αυτές, πιθανόν, ανακλούν στο βιολογικό μας παρελθόν: Ότι η φύση υπάρχει για να εξυπηρετεί τις ανθρώπινες ανάγκες και ότι με τα άλλα είδη ζώων ευρισκόμαστε εξ ανάγκης σε εμπόλεμη κατάσταση. Άλλες υποδηλώνουν μια εκπλήσσουσα αφέλεια, που οφείλεται ίσως στη γεωκεντρική αντίληψη για τον κόσμο —που εδέσποζε επί αιώνες — και στην άγνοια: Η πίστη για το ανεξάντλητο, για παράδειγμα, των ενεργειακών πηγών της Γης και τις απέραντες δυνατότητες των φυσικών πόρων. Άλλες, τέλος, από τις πρακτικές και αντιλήψεις της αναπτύξεως είναι, ασφαλώς, συνέπειες ενός κοινωνικού συστήματος που οι ιστορικοί ονόμασαν καπιταλιστικό• και που, ως προς τον σεβασμό του περιβάλλοντος τουλάχιστον, απεδείχθη ότι δεν διέφερε πολύ από το σύστημα που. οι ιστορικοί και πάλι, ονόμασαν σοσιαλιστικό.
Ασφαλώς, πολλές από τις γνώσεις ή τα προβλήματα που αναφέρονται στο περιβάλλον έχουν πρόσφατα μόνον και με πολλά κενά κατανοηθεί από την επιστήμη. Η πολυπλοκότητα, για παράδειγμα, και ο ρόλος των οικοσυστημάτων ή οι χημικές διεργασίες στην ατμόσφαιρα. Έτσι, δεν υπήρχε ίσως ο χρόνος να αφομοιωθούν οι πληροφορίες και να καταστεί συνείδηση η πραγματικότητα της απειλής.
Όποιες και αν είναι πάντως οι αιτίες γι' αυτήν την αλόγιστη στάση, ούτε η έκταση, ούτε οι συνέπειες της καταστροφής μπορούν να αμφισβητηθούν. Αποτελούν, άλλωστε, καθημερινή πια εμπειρία για τον άνθρωπο, είτε στις μεγάλες πόλεις ασφυκτιά είτε στη θάλασσα ή τη φύση αναζητά τη διέξοδο. Πολλοί, ασφαλώς, δεν συμμερίζο¬νται την απαισιοδοξία ως προς τα περιθώρια που υπάρχουν να αποφευχθεί το χειρότερο• και υπολογίζουν ότι η τεχνολογία, που δίκαια βρίσκεται στο επίκεντρο των επικρίσεων, θα αποτελέσει και τον κύριο μοχλό για την αναστροφή της πορείας.
Το πρόβλημα είναι ότι η αναστροφή αυτή προϋποθέτει τολμηρές αποφάσεις, παγκόσμια συνεργασία και ατομική υπευθυνότητα. Ακόμη περισσότερο, προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπίας και αξιών. «Χρειάζεται να καταλάβουμε», γράφει ο Α. Βεργανελάκης, «ότι η ανθρωπότητα μπήκε σε μια εντελώς νέα εποχή, για την οποία το παρελθόν δεν μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα. Τα τελευταία σαράντα χρόνια ο άνθρωπος άρχισε να αλληλεπιδρά με τη φύση και με καινούργια μέσα και τρόπους. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων είναι ένα συλλογικό έργο, που επιβάλλεται να γίνεται σε τοπική, εθνική και διεθνή κλίμακα».
Και εδώ έγκειται η δυσκολία. Διότι ο χάρτης του πλανήτη αποκαλύπτει μια τεράστια ποικιλία κρατών και εθνοτήτων, ένα ευρύτατο φάσμα πολιτικών συστημάτων, βιοτικού επιπέδου και βαθμού παιδείας. Το περιβάλλον της Γης αλλού θίγεται από ισχυρά συμφέροντα, κάποιες φορές από γνήσια ανάγκη και κάποτε από άγνοια ή αναισθησία. Ενώ δε τα βιομηχανικά κράτη χρεώνονται από βουλιμία ενεργειακή και διεκδικούν τη μερίδα του λέοντος σε κάθε μορφής ρύπανση, τα λεγόμενα «υπό ανάπτυξιν» κράτη σύρονται ή επιθυμούν την ίδια ταυτότητα προόδου. Το δε «σύνδρομο των συνόρων» είναι πάντοτε μια γραμμή ψυχολογικής αυτοάμυνας για τον άνθρωπο: Εξω από τη δική του περιοχή ή ιδιοκτησία, η καταστροφή δεν τον αφορά. Αυταπάτη βαθύτατη, αφού ένα πυρηνικό ατύχημα, η ρύπανση των υδάτων ή η καταστροφή του όζοντος δύσκολα αναγνωρίζουν εθνικά και ατομικά σύνορα.
(Γ. Γραμματικάκης, Η κόμη της Βερενίκης, σελ. 130-131, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 1990)
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΩΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Το μέχρι σήμερα κυρίαρχο οικονομικό σύστημα στις βιομηχανικές χώρες, που βασίστηκε στην ανεξέλεγκτη ροή ορυκτών καυσίμων και πρώτων υλών, οδήγησε μεν στην υλική ευημερία της Δύσης, εις βάρος, όμως, του παγκόσμιου περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών. Έτσι, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με σημαντικότατα προβλήματα, όπως η πλανητική αλλαγή του κλίματος, η τρύπα του όζοντος, η εκτεταμένη ρύπανση του αέρα, των νερών και του εδάφους, η διαχείριση των αστικών και τοξικών αποβλήτων, η μείωση της βιοποικιλότητας, αλλά και η διεύρυνση των οι-κονομικών ανισοτήτων.
Η συνειδητοποίηση αυτού του αδιέξοδου τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης είχε αποτέλεσμα τη δέσμευση των ανεπτυγμένων κρατών για αλλαγή πορείας και την ανάδειξη της προστασίας του περιβάλλοντος ως κύριας παραμέτρου της αναπτυξιακής διαδικασίας. Σ' αυτό το πλαίσιο, η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, η δραστική μείωση της κατανάλωσης φυσικών πόρων, ο ανασχεδιασμός των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας και μεταφορών, η σταδιακή μείωση της παραγωγής επικίνδυνων χημικών ουσιών και η αύξηση της παραγωγικότητας στη χρήση ενέργειας και υλικών, αποτελούν τις βασικές συνιστώσες της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη.
Η έμφαση στην περιβαλλοντική πολιτική δεν δίνεται πλέον στον έλεγχο της ρύπανσης, αλλά στην πρόληψη και την εφαρμογή «καθαρών τεχνολογιών». Η οικονομία της αειφορίας χαρακτηρίζεται από χαμηλές εισροές (βελτίωση παραγωγικότητας πόρων) και εκροές (υιοθέτηση «καθαρών τεχνολογιών») για την παραγωγή προϊόντων, που είναι πιο ανθεκτικά, αναβαθμίσιμα και επισκευάσιμα. Η ποσοτική μεγέθυνση απομυθοποιείται υπέρ της ποιοτικής διάστασης της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Φυσικά υπάρχουν και αντιδράσεις, κυρίως από τους επιχειρηματίες της παλιάς οικονομίας, για το νέο προσανατολισμό. Όμως, οι πρόσφατες μελέτες καταρρίπτουν τα επιχειρήματά τους, πως η περιβαλλοντική υποβάθμιση είναι το αναγκαίο τίμημα της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και ότι η προστασία του περιβάλλοντος, επειδή έχει οικονομικό κόστος, οδηγεί στο κλείσιμο βιομηχανιών και απώλεια θέσεων εργασίας.
Η αειφορία αποτελεί πολιτική επιλογή, και δεν μπορεί οι δυνάμεις της αγοράς να οδηγήσουν στη βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς την ενεργό κυβερνητική παρέμβαση, που θα σηματοδοτεί την εκκίνηση της νέας πορείας, διασφαλίζοντας, παράλληλα, την αναγκαία κοινωνική συνοχή, καθώς είναι αναντίρρητο πως κάποιοι εργαζόμενοι θα θιγούν. Η φορολόγηση των ρυπογόνων δραστηριοτήτων, με ισόποση μείωση της φορολόγησης της εργασίας αναμένεται, με βάση την εμπειρία άλλων χωρών, να συμβάλει όχι μόνο στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, αλλά και σε αύξηση των συνολικών θέσεων απασχόλησης.
Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να επανεξεταστούν τα κίνητρα για επιδοτήσεις και φορολογικές ελαφρύνσεις στις ρυπογόνες επιχειρήσεις εντάσεως κεφαλαίου, π.χ., εργοστάσιο χρυσού στη Χαλκιδική, καθώς οδηγούν στην υπερβολική χρήση των φυσικών πόρων, εις βάρος της δημιουργίας θέσεων εργασίας.
Αντίθετα, πρέπει να ενισχυθεί η πράσινη επι¬χειρηματικότητα με την παροχή κινήτρων πραγ¬ματοποίησης φιλοπεριβαλλοντικών επενδύσεων ή επιχειρηματικής αναδιάρθρωσης.
Οι επενδύσεις σε δραστηριότητες που υποστηρίζει η αειφόρος ανάπτυξη (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εξοικονόμηση ενέργειας, σιδηροδρομικά δίκτυα, μέσα μαζικής μεταφοράς, λιγότερο ρυπογόνες βιομηχανίες, και άλλες φιλοπεριβαλλοντικές δραστηριότητες), δημιουργούν περισσότε¬ρες θέσεις εργασίας από τις επενδύσεις στις κλασικές ρυπογόνες βιομηχανίες (διυλιστήρια, εξο¬ρυκτικές δραστηριότητες κ.λπ.).
Το συνεπαγόμενο θετικό ισοζύγιο, τόσο για την απασχόληση όσο και το περιβάλλον, υπαγορεύει την άμεση ενίσχυση των πολιτικών για την αύξηση της διείσδυσης των ήπιων μορφών ενέργειας στο ενεργειακό ισοζύγιο, καθώς και την εξοικονόμηση ενέργειας. Λαμβάνοντας υπόψη την πρόκληση της αξιοποίησης των κονδυλίων του Γ' ΚΠΣ, προτείνεται να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάδειξης μιας περιοχής, π.χ. Εύβοιας, ως εθνικού κέντρου εφαρμογών τεχνικών εξοικονόμησης ενέργειας και ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, με στόχο τη μείωση της ανεργίας ταυτόχρονα με την προστασία του περιβάλλοντος.
Παράλληλα, η ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 μπορεί να αξιοποιηθεί υπέρ της ανάπτυξης συγκεκριμένων πρωτοβουλιών, που θα δώσουν ώθηση στις «καθαρές» τεχνολογίες και την απασχόληση, π.χ. χρήση λεωφορείων υδρογόνου με κυψέλες καυσίμου. Στην Ελλάδα, ως χώρα με ενδιάμεση οικονομία, υπάρχουν μεγάλα περιθώρια δράσεων στον αγροτικό τομέα για τη μείωση των εισροών (λιπάσματα, νερό, φυτοφάρμακα) και την παραγωγή οικολογικών προϊόντων, ενώ ο αειφόρος τουρισμός αποτελεί επίσης μια πρόκληση για την ελληνική οικονομία. Ταυτόχρονα, η παροχή αναβαθμισμένων υπηρεσιών σε τομείς όπως οι βιολογικοί καθαρισμοί, η περιβαλλοντική διαχείριση κ.λπ., συνιστούν άλλη μια σημαντική δυνατότητα δραστηριοποίησης προς την κατεύθυνση της ποιοτικής ανάπτυξης.
Όμως, αναγκαία προϋπόθεση αποτελεσματικής εφαρμογής κάθε σχετικής παρέμβασης αποτελεί η αναδιάρθρωση και ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης, σε συνδυασμό με την αποφασιστική πάταξη της διαφθοράς. Προς αυτήν την κατεύθυνση συμβάλλει ασφαλώς και η αυτονόμηση του υπουργείου Περιβάλλοντος, με νέες αρμοδιότητες την ανάπτυξη Εθνικού Σχεδίου για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη, τον έλεγχο ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής συνιστώσας στις άλλες πολιτικές, καθώς και την εποπτεία εφαρμογής των αρχών της αειφορίας, παράλληλα με την καθιέρωση Περιβαλλοντικών Δεικτών, που απεικονίζουν το είπεδο ποιότητας ζωής.
Η Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλει να χαράξει την πολιτική της προς την κατεύθυνση της αειφορίας, ως μέλος δε της κοινότητας των βαλκανικών και των μεσογειακών χωρών να δώσει το στίγμα μιας διαφορετικής πορείας, όπου η οικονομική ανάπτυξη συμβαδίζει με την προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική συνοχή.
Του ΠΑΝΟΥ ΠΛΑΓΙΑΝΝΑΚΟΥ (χημικός – μηχανικός,πρόεδρος εταιρείας συμβούλων SPEC)
ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
• Οικολογικός προβληματισμός – δράση οικολογικών κινημάτων / κομμάτων με προγραμματικές θέσεις / δράση των «πράσινων» - οικολόγων
• Πράσινη επιχειρηματικότητα: πράσινη καινοτομία και τεχνολογία / κινητροδότηση «πράσινης επιχειρηματικότητας», και φιλοπεριβαλλοντικών επενδύσεων, (κοινοτικά αναπτυξιακά προγράμματα) και αντικίνητρα για τις ρυπογόνες επιχειρήσεις πχ. φορολόγηση
• Βιώσιμες προτάσεις από το ινστιτούτο τεχνολογίας κι έρευνας, πχ. Φωτοβολταϊκά συστήματα, ενεργειακά σπίτια, τεχνολογίες αντιρύπανσης και απορρύπανσης, βιοκαύσιμα / αγροκαύσιμα (παραγωγή καύσιμης αιθανόλης από το καλαμπόκι), εξοικονόμηση ενέργειας από σκουπίδια (όχι στις χωματερές αλλά επεξεργασία τους με σκοπό την παραγωγή ενέργειας και άλλων δευτερογενών χρήσιμων προϊόντων, όπως για πχ. σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις παράγουν ενέργεια από το βιοαέριο των σκουπιδιών μιας χωματερής), υβριδικά οχήματα
• Περιβαλλοντική νομοθεσία: εφαρμογή όλων των κειμένων διατάξεων για την προστασία και αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, επιβολή κυρώσεων σε επιχειρήσεις / βιομηχανίες με ασυνείδητα ρυπογόνο λειτουργία, σύγκρουση του κράτους με ισχυρά οικονομικά συμφέροντα που λυμαίνονται το φυσικό πλούτο, παγκόσμιο κίνημα υπέρ της υπεύθυνης δράσης των επιχειρήσεων, ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων σε συνεργασία με άλλα κράτη
• Στροφή στις εναλλακτικές / ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (αιολική, υδροηλεκτρική, ηλικιακή κοκ), πετρελαϊκή απεξάρτηση, μείωση εκπομπών ρύπων, συμμόρφωση ισχυρών χωρών με τις διεθνείς συμβάσεις (πχ. Συνθήκη Κιότο), ορθολογική χρήση πηγών ενέργειας
• Εναλλακτικές μορφές τουρισμού: αγροτουριμός, οικοτουρισμός κοκ
• Άρση του ψευτοδιλήμματος: ανάπτυξη ή περιβάλλον; Ανάγκη να αμβλυνθεί η αντίθεση και να γίνουν οι δύο έννοιες αλληοεξαρτώμενες
• Διατροφική οικολογία: αποφυγή των ΓΤΟ (γενετικά τροποποιημένων οργανισμών= μεταλλαγμένων) , επιλογή βιολογικών προϊόντων, χρηματοδότηση των αγροτών εκείνων που πρωτοπορούν επιλέγοντας τις βιολογικές / οργανικές μεθόδους καλλιέργειας
• ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ _ ΔΡΑΣΗ _ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
1. στροφή στην ορθολογική / χρηστική κατανάλωση και σ΄ ένα φυσικό τρόπο ζωής
2. έμπρακτη απόδειξη οικολογικής ευαισθησίας με απλές επιλογές ζωής: ανακύκλωση / διαχωρισμός απορριμμάτων και τοποθέτησή τους σε κατάλληλους κάδους, περπάτημα και αντίστοιχη μείωση της αυτοκίνησης, χρήση αστικών συγκοινωνιών, πράσινες βεράντες και μπαλκόνια, εγκατάλειψη της πλαστικής σακούλας, περιορισμός της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας (πχ. συμβολική συσκότιση ολόκληρων πόλεων την ημέρα της γης)
3. ακτιβισμός, συμμετοχή σε ΜΚΟ, περιβαλλοντικές οργανώσεις με εθελοντική δράση πχ. εκστρατείες δεντροφύτευσης / αναδάσωσης / απορρύπανσης ακτών κοκ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση:
— Εξετάζει το περιβάλλον στην ολότητα του, φυσικό και δομημένο, τεχνολογικό και κοινωνικό (οικονομικό, πολιτικό, τεχνικό, πολιτιστικό, ιστορικό, ηθικό, αισθητικό).
— Είναι μια διαρκής διαδικασία που αρχίζει από την προσχολική ηλικία και συνεχίζεται σε όλα τα επίπεδα τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης.
— Είναι διεπιστημονική στην προσέγγισή της και πλησιάζει το περιεχόμενο κάθε ξεχωριστής ειδικότητας με μια αντίληψη καθολικότητας.
— Εξετάζει τα κύρια περιβαλλοντικά ζητήματα από τοπική, εθνική, περιφερειακή και παγκόσμια σκοπιά.
— Εστιάζει σε τρέχουσες και επίκαιρες περιβαλλοντικές καταστάσεις, αλλά λαμβάνει υπόψη και την ιστορική οπτική.
— Αναδεικνύει την αξία και την αναγκαιότητα της συνεργασίας σε επίπεδο τοπικό και παγκόσμιο, για την πρόληψη και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, λαμβάνει υπόψη την περιβαλλοντική διάσταση στα σχέδια ανάπτυξης.
— Δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους να συμμετέχουν στο σχεδιασμό της διαδικασίας με την οποία θα αποκτήσουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες, καθώς και τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις και να δέχονται τις συνέπειες.
— Συσχετίζει την περιβαλλοντική ευαισθησία, τη γνώση, τις ικανότητες για την επίλυση προβλημάτων και διασαφήνιση αξιών σε κάθε ηλικία, αλλά και δίνει έμφαση στην ευαισθητοποίηση των ατόμων μικρής ηλικίας για το άμεσο περιβάλλον τους.
— Βοηθά τους μαθητευόμενους να ανακαλύπτουν τα συμπτώματα και τις πραγματικές αιτίες των περιβαλλοντικών προβλημάτων.
— Δίνει έμφαση στην πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων και, επομένως, χρειάζεται η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και ικανοτήτων για την επίλυση τους.
— Χρησιμοποιεί ποικιλία μαθησιακών χώρων και μια ευρεία αντίληψη για την εκπαιδευτική προσέγγιση, τη διδασκαλία και τη μάθηση σχετικά με το περιβάλλον και από το περιβάλλον, δίνοντας έμφαση σε πρακτικές δραστηριότητες και σε εμπειρίες, αποκτημένες από πρώτο χέρι.
(Απόσπασμα από τη Διεθνή Συνδιάσκεψη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της UNESCO, 1978)
Μπορούμε να επικαιροποιήσουμε το κείμενο συμπληρώνοντας:
α) ενθάρρυνση των μαθητών να συμμετέχουν σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, κατά τρόπο που να προωθείται η βιωματική μάθηση και η εξοικείωση των παιδιών με το φυσικό περιβάλλον
β) συμμετοχή σε εκστρατείες εθελοντικής δράσης που διοργανώνονται από τοπικούς φορείς (πχ. δήμοι - κοινότητες) ή οικολογικές οργανώσεις (ΜΚΟ)που προωθούν τη δράση των ενεργών πολιτών και τον ακτιβισμό (αναδασώσεις κτλ)
γ)ένταξη της οικολογικής διάστασης στη διδασκαλία άλλων μαθημάτων (πχ. βιολογία, φυσική, ιστορία, γεωγραφία) στο πλαίσιο των διαθεματικών δραστηριοτήτων του σχολικού προγράμματος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου