Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Ο προβληματισμός αναφορικά με τον οικουμενικό χαρακτήρα των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων αναπτύσσεται στα κείμενα του σχολικού βιβλίου της Γ΄ Λυκείου (σελ. 34 – 40).





Ειδικότερα στα κείμενα
Α. Εννοιολογική σύγχυση και πολιτική εκμετάλλευση (του Π. Κονδύλη): υποστηρίζεται ότι «ως ανθρώπινο δικαίωμα επιτρέπεται να θεωρείται μονάχα ένα δικαίωμα το οποίο απολαμβάνουν όλοι οι άνθρωποι μόνο και μόνο επειδή είναι άνθρωποι» και αλλού «ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία θα άξιζαν πράγματι αυτό το όνομα, θα μπορούσε να παραχωρήσει μονάχα ένα παγκόσμιο κράτος…»

Β. Φιλοπαίγμονες εν ου παικτοις (του Π. Σούρλα)
Αναφέρεται ότι «η εμπέδωση της ιδέας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ήτοι της παραδοχής ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν αξίωση προστασίας ορισμένων θεμελιωδών αγαθών συνεπεία της ανθρώπινης ιδιότητάς τους και μόνο, είναι μια από τις μεγαλύτερες ηθικές και πολιτικές κατακτήσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας»… «τα δικαιώματα του ανθρώπου διαθέτουν καθολική αξία και δεσμευτικότητα…»

Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ σελ. 40
• Οικουμενική διακήρυξη και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες…η Διακήρυξη εκφράζει μόνο τις δυτικές κοινωνίες και προωθεί τον επεκτατισμό της Δύσης στις αναπτυσσόμενες χώρες;
• Οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων, π.χ. της γυναίκας σε χώρες της Ανατολής ή του Τρίτου Κόσμου…αντιτιθέμενες απόψεις


ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Το ακόλουθο κείμενο δίνει ερέθισμα για σχετικό προβληματισμό –περί οικουμενικότητας των δικαιωμάτων - που αναπτύσσεται στα κείμενα του σχολικού βιβλίου της Γ΄Λυκείου

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ: δυτικό ιδεολόγημα ή κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας;
ΚΕΙΜΕΝΟ
Α. Τα δικαιώματα του ανθρώπου, τα οποία αποτελούν μια από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της ανθρωπότητας, βρίσκονται σήμερα στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Θεωρούνται ευρύτατα θεμελιώδεις αρχές του ανθρωπισμού, ακρογωνιαίος λίθος της ελεύθερης, δίκαιης και ειρηνικής συνύπαρξης ατόμων και λαών, όρος και όριο της δημοκρατίας.
Β. Ο λόγος για τα δικαιώματα του ανθρώπου αρθρώνεται σήμερα μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο αντιφάσεις, όπου η ευημερία των σχετικά ολίγων συνυπάρχει με την κατάφωρη εξαθλίωση αναρίθμητων ανθρώπων, όπου ο αγώνας για «ατομικά» δικαιώματα εξακολουθεί να συμπορεύεται με την καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στο όνομα συλλογικών συμφερόντων και πολιτικο-οικονομικών σκοπιμοτήτων, όπου μαζί με τα ειρηνιστικά κινήματα δρουν και οι αμετανόητοι θιασώ¬τες του «si vis pacem para bellum »*. Ζούμε μια νέα παγκόσμια κρίση που σηματοδοτείται μεταξύ άλλων από τα προβλήματα που προκλήθηκαν με τη διάλυση του Ανατολικού μπλοκ, από τη συνειδητοποίηση της πολυπολιτισμικότητας με παράλληλη αναβίωση του εθνικισμού και της «ιδεολογίας της ιδιαιτερότητας» και από τον κίνδυνο της «σύγκρουσης των πολιτισμών». Τα δικαιώματα του ανθρώπου καλούνται να παίξουν και σήμερα οικουμενικό ειρηνοποιητικό ρόλο, κάτι που ίσως δικαιολογεί την επικαιρότητα αλλά και την έντονη αμφισβήτησή τους.
Γ. Στο σύγχρονο, γεμάτο εντάσεις κόσμο, ο αγώνας για τα δικαιώματα του ανθρώπου έχει δύο μέτωπα: Είναι αγώνας κατά της παραβίασής τους και για την κατοχύρωση και τον έμπρακτο σεβασμό τους. Παρά τις προόδους που έχουν συντελεσθεί στον χώρο αυτό, παρά τις διακηρύξεις, τις διεθνείς συμβάσεις, παρά την προσπάθεια που καταβάλλει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών και τα διάφορα κινήματα και οι οργανώσεις για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, παρά τις δεσμεύσεις των κρατών με την υπογραφή διεθνών συμβάσεων και με τη συνταγματική κατοχύρωση θεμελιωδών δικαιωμάτων, η κατάσταση των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι σε πολλά μέρη της γης απογοητευτική. Παρόλο που σήμερα κανένα κράτος δεν μπορεί να απορρίψει ανοικτά την ιδέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, είναι βέβαιο ότι η φραστική αναγνώρισή τους, δύσκολα μπορεί να συγκαλύψει τις κεφαλαιώδεις παραβιάσεις τους. Τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν είναι αυτονόητα. Συνεχώς απειλείται η μετάπτωση στη βαρβαρότητα και στην περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Πάντως το χάσμα μεταξύ των διακηρύξεων των δικαιωμάτων του ανθρώπου και της συγκεκριμένης πρακτικής πολλών κρατών είναι εμφανέστατο και η αντίφαση μεταξύ θεωρίας και πράξης απογοητευτική. (...)
Δ. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα για την πορεία των δικαιωμάτων του ανθρώπου αποτελεί σήμερα η αμφισβήτησή τους από μη δυτικούς πολιτισμούς. Τα δικαιώμα¬τα του ανθρώπου βρίσκονται αντιμέτωπα με την υποψία ότι αποτελούν δυτικό ιδεολόγημα, έκφραση της δυτικής ατομικιστικής εκδοχής και εμπειρίας της ελευθερίας. Διατυπώνεται η άποψη ότι η Δύση προσπαθεί να επιβάλλει στον μη δυτικό κόσμο τις αξίες της με τη μορφή των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ότι θέλει να εξαγάγει τα ιδανικά της όπως τα βιομηχανικά της προϊόντα. Με την πρόταση της Δύσης, να θεωρούνται τα δικαιώματα του ανθρώπου «μέτρο του πολιτικού ανθρωπισμού», εκφράζεται ο δυτικός πολιτικός και πολιτισμικός ιμπεριαλισμός.
Ε. Πίσω από τέτοιες τοποθετήσεις κρύβεται, μεταξύ άλλων, μια παρανόηση της ιδέας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Γιατί α) η υιοθέτησή της εκ μέρους άλλων πολιτισμών δεν οδηγεί νομοτελειακά αυτούς του πολιτισμούς σε αλλοτρίωση και απώλεια ταυτότητας, και β) επειδή τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν είναι αυτονόητο μέρος του δυτικού πολιτισμού, αλλά σηματοδοτούν τις βαθιές κρίσεις του και θα έπρεπε λογικά να αποτελούν «σύμμαχο» και όχι «απειλή» για τους μη δυτικούς λαούς. Πάντως αν αναλογισθεί κανείς ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου ήταν και είναι και στη Δύση αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων, τότε δεν πρέπει να απορεί για το γεγονός ότι αυτά και στους άλλους πολιτισμούς προκαλούν αντιδράσεις. Ίσως αυτό να είναι μια αναγκαία φάση στην πορεία αντικειμενικότερης προσέγγισής τους. Το γεγονός ωστόσο ότι και εκείνοι που απορρίπτουν τα δικαιώματα του ανθρώπου ως δυτική ιδεολογία, τα επικαλούνται για να στηρίξουν διάφορα αιτήματά τους, αποδεικνύει ότι αυτά αποτελούν «κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Κώστας Δεληκωσταντής, Τα Δικαιώματα τον Ανθρώπου, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη
*εάν θες ειρήνη, ετοίμαζε πόλεμο

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Να παρουσιάσετε την περίληψη του κειμένου στην τάξη σας σε 100 – 120 λέξεις

2. Με ποιο είδος συλλογισμού αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος;

3. «Διατυπώνεται η άποψη ότι η Δύση προσπαθεί να επιβάλλει στον μη δυτικό κόσμο τις αξίες της με τη μορφή των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ότι θέλει να εξαγάγει τα ιδανικά της όπως τα βιομηχανικά της προϊόντα»
Να ανασκευάσετε αυτή την άποψη διατυπώνοντας τα κατάλληλα αντεπιχειρήματα. ( 60 – 80 λέξεις)

4. Να βρείτε τα συνώνυμα των λέξεων: κατάφωρη, καταρράκωση,, θιασώτες, σηματοδοτείται, συμβάσεων, αλλοτρίωση

5. Σε άρθρο που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα να εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με την επικαιρότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (παραβιάσεις, κρισιμότητα εποχής, διεθνείς συγκυρίες) και τη σημασία-αποτελεσματικότητα τέτοιων επετειακών ημερών (πχ. Ημέρα του παιδιού, η μέρα κατά του Έιτζ, ημέρα της γυναίκας) 500 –600 λέξεις

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Ο συγγραφέας προβληματίζεται σχετικά με την η σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή που αυτά δοκιμάζονται από τη σύγχρονη πολυεπίπεδη κρίση και την αμφισβήτηση του οικουμενικού τους χαρακτήρα. Συνδέει αυτή την αμφισβήτηση με τη σύγχρονη παγκόσμια κρίση και τα οξύτατα διεθνή πολιτικοοικονομικά προβλήματα που απειλούν τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και αναδεικνύουν τον οικουμενικό τους ρόλο. Αναμφισβήτητη είναι η αντίφαση ανάμεσα στη θεωρητική αναγνώριση των δικαιωμάτων και στην πρακτική της κατάφωρης παραβίασής τους. Εξαίρει, όμως, ως μείζον πρόβλημα την αμφισβήτησή τους από μη δυτικούς πολιτισμούς, την άποψη δηλαδή ότι τα δικαιώματα αποτελούν έκφραση του δυτικού πολιτισμού και απόπειρα της Δύσης για πολιτική και πολιτιστική επιβολή της στις άλλες χώρες. Ωστόσο αντικρούει αυτή την άποψη τονίζοντας ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα όχι μόνο δεν απειλούν πολιτιστικά κανένα λαό αλλά και ότι αποτελούν αξία και κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας.

2. Ο συγγραφέας στη 2η παράγραφο ακολουθεί επαγωγική συλλογιστική πορεία: ξεκινά από ειδικότερες επιμέρους επισημάνσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα (προβλήματα, διεθνείς κρίσεις, παραβιάσεις) για να καταλήξει σε μια γενικότερη θέση/διαπίστωση (οικουμενικός – ειρηνοποιητικός ρόλος των Α.Δ.)

3. Αντεπιχειρήματα:
- Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν αξία πανανθρώπινη – οικουμενική, γιατί θεμελιώνονται στην αναγνώριση της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, στην αξία της ανθρώπινης ζωής, έννοιες καθολικές και αδιαπραγμάτευτες για κάθε άνθρωπο αδιακρίτως εθνικής- πολιτισμικής προέλευσης.
- Τα Α.Δ. συνυφαίνονται άρρηκτα με τις αρχές της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας, προάγουν την ειρήνη, τον ανθρωπισμό, είναι δείκτες προόδου και πολιτισμού.
- Άλλωστε και στις δυτικές κοινωνίες τα ΑΔ. διέρχονται βαθύτατη κρίση με τις καθημερινές και απροκάλυπτες παραβιάσεις τους, αποδεικνύοντας την άμεση ανάγκη για παγκόσμια διασφάλισή τους.
- Καμία πολιτιστική παράδοση ή ιδιαιτερότητα των χωρών της Ανατολής ή του Τρίτου Κόσμου δεν δικαιολογεί απάνθρωπες παραβιάσεις δικαιωμάτων, οι οποίες συνήθως αφορούν τη βίαιη περιστολή των ελευθεριών της γυναίκας.
- Συνεχώς τα τελευταία χρόνια η διεθνής κοινή γνώμη σοκάρεται με τις κατάφωρες παραβιάσεις δικαιωμάτων των γυναικών σε αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής ή σε χώρες με θεοκρατικό καθεστώς αλλά και με ντοκούμεντα φρίκης που αποκαλύπτουν τη βαρβαρότητα δυτικών στρατιωτών σε βάρος μουσουλμάνων κρατουμένων αλλά και αμάχων. Όλα αυτά αποδεικνύουν την αναγκαιότητα της οικουμενικής ισχύος και εφαρμογής των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

4. κατάφωρη: ολοφάνερη
καταρράκωση: εξαχρείωση
θιασώτες: οπαδοί
σηματοδοτείται: οριοθετείται
συμβάσεων: συμφωνιών
αλλοτρίωση: αλλοίωση


5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

(Στο επικοινωνιακό είδος του άρθρου μπορούμε να προτείνουμε ένα τίτλο)
πχ .Περί δικαιωμάτων ο λόγος
Εισαγωγή / πρόλογος: Είναι γεγονός ότι από το Δεκέμβριο του 1948 όπου υπογράφτηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι η Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου, πολύ νερό έχει μπει στο αυλάκι και τα σχετικά δεδομένα έχουν άρδην αλλάξει. Ένα όμως είναι σίγουρο και αποτελεί διαχρονική αξία και σταθερή, ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου, τα οποία αποτελούν μια από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της ανθρωπότητας, βρίσκονται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος.
Κύριο θέμα: Βέβαια πρέπει να τονιστεί ότι η επικαιρότητα αυτή δεν έγκειται στον επετειακό εορτασμό και υπενθύμιση ανάλογων ημερών για τα Α.Δ. αλλά συνυφαίνεται με μια κύρια αντίφαση και αντίθεση ανάμεσα στη θεωρητική διακήρυξη και αναγνώριση αυτών των δικαιωμάτων και στην καθημερινή άλλοτε κατάφωρη και άλλοτε συγκαλυμμένη παραβίασή τους. Δεν έχουμε παρά να στρέψουμε το βλέμμα μας στον Τρίτο Κόσμο ή σε χώρες της Ανατολής και να συνειδητοποιήσουμε ότι εκεί ο λόγος περί δικαιωμάτων αποτελεί άπιαστο όνειρο και πολυτέλεια όταν καθημερινά απειλείται και απαξιώνεται η ίδια η ανθρώπινη ζωή. (πχ. πείνα, υποσιτισμός, παιδική θνησιμότητα, θανατηφόρες μεταδοτικές ασθένειες λόγω ανθυγιεινών συνθηκών διαβίωσης, φτώχεια, εξαθλίωση, οικονομική – σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών, διασπορά όπλων και διαιώνιση πολεμικών συρράξεων, επιβολή αυταρχικών – μιλιταριστικών ή θεοκρατικών καθεστώτων, καταπίεση γυναικών, επιβολή θανατικών ποινών κα.). Αλλά και στον αναπτυγμένο κόσμο οι συνθήκες αποδεικνύουν ότι οι διακηρύξεις περί δικαιωμάτων αποτελούν ευφημισμό με τον οποίο οι ηγέτες βαυκαλίζουν το λαό δημιουργώντας μια επίφαση δημοκρατικότητας και ελευθερίας (πχ. οικονομικές ανισότητες, κοινωνικός αποκλεισμός, φαινόμενα κοινωνικής περιθωριοποίησης και ρατσισμού έναντι των μειονοτήτων, ανεργία, άγχος, ψυχολογική αλλοτρίωση, καταστροφή περιβάλλοντος, απολιτικοποίηση και χειραγώγηση των μαζών, διεθνής πολιτική αστάθεια, τρομοκρατικές επιθέσεις - διαρκής απειλή και αβεβαιότητα).
Μήπως τελικά όλες αυτές οι ημέρες εορτασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων αποτελούν απλώς αναλαμπές που φωτίζουν και πρόσκαιρα αποκαλύπτουν τα τεράστια κενά και την ανεπάρκεια των πολιτικών ηγεσιών και των διεθνών οργανισμών να προσφέρουν τα εχέγγυα ουσιαστικής εκπλήρωσής τους; Βέβαια δεν παραβλέπουμε τον καίριο ρόλο που οφείλουν να διαδραματίζουν οι επίσημοι κυβερνητικοί φορείς για την προάσπιση των Α.Δ. (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, συμβούλιο ασφαλείας, διεθνείς παρατηρητές, εγγυήτριες δυνάμεις…) καθώς έχουν τη δικαιοδοσία και θεσμοθετημένες αρμοδιότητες προς αυτή την κατεύθυνση (πχ. ψηφίσματα, αποφάσεις, επιβολή κυρώσεων, διπλωματικοί χειρισμοί, διεθνή δικαστήρια…). Ωστόσο, καίριος είναι και ο ρόλος των μη κυβερνητικών οργανώσεων για την προστασία των δικαιωμάτων (Green Peace, Action Aid, Διεθνής Αμνηστία, γιατροί χωρίς σύνορα…) καθώς βασίζονται στην εθελοντική εργασία και στη συνεισφορά ανθρώπων από όλο τον κόσμο.
Επίλογος: Μήπως τελικά ήρθε η ώρα της αφύπνισης και της ενεργοποίησης των ευαισθητοποιημένων πολιτών; Ήδη από το 2001 στη Γένοβα και το 2002 στη Φλωρεντία πλήθη αφυπνισμένων πολιτών, στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου κινήματος πολιτών - διαδήλωσαν διαμαρτυρόμενοι κατά της παγκοσμιοποίησης και των πολεμικών ιαχών του καιρού μας, διεκδικώντας για όλους εμάς ποιοτικό περιβάλλον -ειρήνη – ελευθερία . Έως σήμερα λίγα πράγματα φαίνεται να έχουν πετύχει αυτές οι κινητοποιήσεις. Ωστόσο, ο αγώνας για την ελευθερία και τα δικαιώματα ΄δεν ήταν ποτέ εύκολος. Αντίθετα είναι μια μακρά πορεία επίπονων αγώνων και θυσιών με αβέβαιο συχνά αποτέλεσμα.


Άρθρο από τη μηνιαία εφημερίδα Η ηχώ των αιθέρων (Ιούνιος 20100
Γάμος αλά ισλαμικά

Η διεθνής κοινότητα και γενικότερα ο αποκαλούμενος και πολιτισμένος κόσμος διυλίζει τον κώνωπα και καταπίνει την κάμηλο, κατά το σοφό απόφθεγμα, Ήτοι. δείχνει ευαισθησία σε ασήμαντα θέματα και παραβλέπει εγκλή-ματα, τα οποία διαπράττονται εν ονόματι εθί¬μων ή θρησκευτικών επιταγών. Αφορμή για το σημείωμά μας αυτό, είναι ο ομαδικός γάμος 450 ζευγαριών στην Γάζα της Παλαιστίνης. Και ίο παράδοξο δεν είναι βεβαίως η ομαδικότητα, αλλά η ιδιαιτερότητα των γάμων αυτών, όπου οι γαμπρό! ήταν 25-30 ετών, ε¬ώ οι νύφες από 4,5: έως 12 ετών!!! Κρίνεται μάλιστα αναγκαίο να σημειωθεί ότι οι γάμοι αυτοί έγιναν και γίνονται πάντοτε με την άδεια του ισλαμικού νόμου και με την ευλογία του ίμάμη.
Στις φωτογραφίες που είδαν το φως της δημοσιότητας με θλίψη βλέπει κανείς τις αθώες αυτές καρικατούρες γυναικών-νυμφών ντυμένες στα άσπρα και έντονα μακιγιαρισμένες για τις ανάγκες του μυστηρίου. Το ποιος θα σώσει τις ψυχούλες αυτές από το σεξουαλικό μαρτύριο των παιδόφιλων συζύγων, είναι ένα ερώτημα που κανείς δεν μπορεί να α¬αντήσει, Σύμφωνα με πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Δρ Paul Williams ο κόσμος αγνοεί ότι οι πιο αποτρόπαιες υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, βασανισμοί, σοδομισμοί και παιδεραστίες, λαμβάνουν χώρα, στην καρδιά της Παλαιστίνης, στη Γάζα. Εξάλλου σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Ερευνών για τις γυναίκες, 51 εκατομμύρια κοριτσάκια κάτω των 12 ετών εί¬ναι «αρραβωνιασμένα» με άντρες άνω των 20 ετών.
Στο «ζευγάρια» πάντως ευχήθηκαν «βίον ανθόσπορτον» υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Χαμός, όπως ο Μαχμούτ Ζαχάρ και προσέφεραν εις μεν τους γαμπρούς δώρο πεντακοσίων 500! δολαρίων, στις δε «νύφες» γαμή¬λιο μπουκέτο λουλουδιών. Σε μία έξαρση πο¬λιτισμικής επιθέσεως προς την Αμερική, η οοία ενδεχομένως θεωρεί το γάμο αυτό αναχρονιστικό, ο Μαχμούτ Ζαχάρ απευθυνόμενος στους περιχαρείς γαμπρούς είπε, ότι «είμαστε στην ευχάριστη θέση να πούμε στην Αμερική ότι δεν μπορεί να σας στερήσει αυτή τη χαρά»